Hiperaktivite Nedir? Kimlerde Görülür?

Çocukluk döneminde en yaygın görülen ve ebeveynler de çeşitli şikayetler yaratabilen hiperaktivite nöropsikiyatrik bir bozukluk olarak tanımlanır. Bedensel hareketlerin aşırı miktarda olduğu bu problem anne karnında gelişen bir durumdur. Gebelikte meydana gelmesi ardından birey çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde hiperaktivite belirtilerini sürdürmeye devam edebilir. Genellikle çocukların yaramazlık olarak adlandırılan hareketler yapmasına yol açan bu durum ilaçlı veya ilaçsız tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir.

Hiperaktivite Nedir?

Hiperaktivite, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB/ ADHS) olarak adlandırılır. Bir davranış bozukluğu içerisinde değerlendirilen bu durum bireylerin normalin dışında aşırı hareketli olmasına, yerinde duramamasına veya ders veya kitap okuma gibi dikkat gerektiren bir işi yapamamasına neden olabilir. Genellikle çocukluk döneminde fark edilen bir davranış bozukluğudur. Ancak bazı durumlarda bebeklik döneminde de kendini gösterebilir.

Hiperaktivitenin fark edilmemesi ve yetişkinlik döneminde de devam etmesi halinde yaşın ilerlemesi nedeniyle hastalarda tanımlanamayabilir. 

Hiperaktivite açığa çıktığı döneme göre 3 farklı başlık altında değerlendirilir. Bu başlıklardan ilki bebeklerde hiperaktivitedir. Hiperaktivite bebeklik döneminde de fark edilebilen bir bozukluktur. Hiperaktif bebekler gün içinde sürekli huzursuz olabilir, tedirgin hissedebilir ve çok sık ağlayabilirler. Beslenme düzenlerinde bozukluklar görülebilir ve yemek yemede sıkıntılar yaşayabilirler. Ancak bu belirtiler direkt olarak hiperaktivite belirtisi olmayabilir ve farklı durumların neticesinde de açığa çıkabilir. Bu nedenle gerekli incelemeler ardından hiperaktivite tanısı konulması daha doğrudur.

Çocukluk döneminde hiperaktivite ise çocukların hiperaktif olmasına yani hem evde hem de okulda çok hareketli olmasına neden olur. Çocuklar uzun süre aynı yerde oturamayabilir, derslerine odaklanamayabilir veya sürekli hareket etme ihtiyacı hissedebilirler. Hiperaktif çocukların elleri ve ayakları sürekli hareket halinde olabilir. Çocuklar bir noktaya odaklanmakta zorluk yaşayabilir ve dikkatleri çok çabuk dağılabilir. Genellikle ders takibinde sıkıntılar açığa çıkabilir. Ödev yapma konusunda zorlanabilirler ve masa başına oturmada isteksiz olabilirler. Hiperaktif çocuklar dürtülerini kontrol etmekte zorluk yaşarlar ve ani tepkiler verebilirler. Başkalarının sözünü keserek konuşmak da hiperaktif çocuklarda sıkça görülen bir olgudur.

Yetişkinlik döneminde hiperaktivite de ise çocukluk dönemine göre daha az belirti gözlemlenir. Yetişkinler dürtüsel davranışlar ve aşırı fiziksel aktiviteler göstermezler. Ancak hiperaktivite probleminin belirtileri tamamı ile geçmez. Kişiler; odaklanma zorluğu yaşayabilir, iş hayatlarında verimsizlik gözlemleyebilir ve sorumluluk almada sıkıntılar yaşayabilirler. Öfke atakları şeklinde ataklar geçirebilirler.

Hiperaktivite Neden Olur?

Hiperaktivitenin neden dolayı geliştiği günümüzde tam olarak bilinmemektedir. Ancak beyin fonksiyonlarına meydana gelen anomaliler nedeniyle geliştiği düşünülür. Kalıtsal faktörler, çevresel faktörler veya gebelik dönemi ve sonrasında gelişen komplikasyonlar nedeniyle anomaliler gelişebilir. 

Son yıllarda hiperaktivitenin genetik faktörler nedeniyle gelişebileceği de gözlemlenmiştir. Aile geçmişinde hiperaktivite öyküsü bulunan kişilerde DEHB gelişimi görülme ihtimali daha yüksektir.

Hamilelik sırasında sigara ve alkol kullanımı, toksik maddelere veya kimyasallara maruziyet, yoğun stres nedeniyle bebekte hiperaktivite gelişimi tetiklenebilir. Bebeğin düşük kiloda doğması da yine hiperaktivitenin nedenleri arasında yer alabilir.

Hiperaktivite Belirtileri Nelerdir?

Hiperaktivite genellikle aşırı fiziksel hareketlilik ile gözlemlenen bir problemdir. Genellikle ilköğretim çağındaki çocuklarda aşırı hareketlilik direkt olarak fark edilebilir. Çocuklarda huzursuzluk ve gerginlik de gözlemlenebilir. Bu ana belirtilerin yanı sıra çocuklarda ve adolesanlarda aşağıdaki belirtiler açığa çıkabilir.

• Okul veya ofis gibi hareketsiz olunması gereken ortamlarda sürekli olarak hareket etme isteği olması
• Sadece ufak hareketlerle yetinmeyip çocukların koşma veya ayağa kalkıp dolaşmak istemesi
• Bir hobi aktivitesi sırasında sessiz kalınmaması
• Uzun süre ve aralıksız konuşma eğilimi
• Bir cümle tamamlanmadan farklı bir konuya geçiş
• Karşısındaki kişilerin konuşmasını bitirmeye izin vermeme
• Karşısındakini dinlemiyormuş gibi görünme
• Odaklanma problemleri
• Günlük hayatta yapılması gereken sorumluluklardan kaçma
• Eşya kaybetme

Hiperaktivite Tedavisi Nasıl Olur?

Hiperaktivite tedavisinde doğru adımlar atılabilmesi için hastaların klinik bulguları incelenir. Tiroid bezi hastalıklarının varlığı, kansızlık gibi fizyolojik veya anksiyete veya stres gibi psikolojik durumların varlığı değerlendirilir. Çocukluk döneminde tanı konulabilmesi için ev ve okuldaki davranışların gözlemlenmesi gerekir. Pedagog, öğretmen ve ebeveynlerin değerlendirmelerini inceler. Bunun yanı sıra psikiyatristlerin değerlendirmeleri de talep edilir. Nöropsikolojik değerlendirme testleri uygulanabilir. Çeşitli ölçekler yardımıyla hiperaktivite tanısı konulabilir. Çocukluk döneminde tedaviye başlanılması halinde başarılı sonuçlar sağlanabilir.

Hiperaktivite tedavisinde medikal ve medikal olmayan yöntemler mevcuttur. Odaklanmaya yardımcı olması üzere çeşitli ilaçlara başvurulabilir. Bunun yanı sıra psikoterapi yöntemleriyle ilaçlı tedavi desteklenebilir. Doğru davranışların kazanılması üzere davranışçı terapiler gerçekleştirilebilir.

Hiperaktive Kendiliğinden Geçer Mi?

Hiperaktivite nedeniyle gelişen belirtiler çocukluk döneminde maksimum düzeyde gözlemlenir. Ancak yaşın ilerlemesiyle beraber açığa çıkan belirtilerin sayısı ve şiddeti azalabilir. Hiperaktivite belirtilerinin tamamen geçmesi veya günlük hayatta herhangi bir etki yaratmaması adına tedavi önerilir. Medikal yöntemler veya psikoterapi yöntemleriyle hiperaktivite probleminin ortadan kalkması veya günlük hayatı ciddi ölçüde etkilemesi azaltılabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Hiperaktive En Çok Hangi Yaşlarda Görülür?

Hiperaktivite bebeklik çağından itibaren görülebilen ve yetişkinlik döneminde de varlığını sürdürebilen bir nöropsikiyatrik bozukluktur. Bu problemin en yaygın görüldüğü ve en şiddetli belirtilere neden olduğu dönem ise çocukluk dönemidir. İlkokul çağındaki çocuklarda sıkça hiperaktivite belirtileriyle karşılaşılabilir.

Hiperaktive Kalıcı Bir Hastalık Mıdır?

Hiperaktivite belirtileri ve belirtilerin şiddeti zaman içerisinde azalır. Ergenlik döneminde%80 civarında yetişkinlik döneminde ise%60 civarında devam eder. Ancak yaşın ilerlemesiyle beraber dikkat eksikliği ve hiperaktivite nedeniyle gelişebilecek olan çeşitli belirtiler azalacağından hastalık tanısı konulabilecek düzeyde olmayabilir. Özellikle terapi alan insanlarda hastalığın belirtileri oldukça azalır.