Potasyum

Potasyum, periyodik cetvelde “K” sembolüyle bulunan, periyodik cetvelin birinci grubunda ve dördüncü periyodunda yer alan, 19 atom numaralı alkali metal bir elementtir. Suda aktif halde bulunan potasyum, doğada pasif halde bulunduğundan hava ile temas etmesiyle özelliğini yitiren bir mineraldir.  Potasyum, insan vücudunda çok sayıda fonksiyonda görev alır ve insan vücudu için önemlidir. İnsan vücudu tarafından üretilemeyen, gıdalar yolu ile alınan bir mineral olan potasyum, vücudun hemen hemen her hücresinde bulunur. Vücutta bulunan potasyum minerali %99’a yakın hücrelerin içerisindedir ve bu hücrelerin %80’ine yakını ise kastır. Her bir dokuda farklı bir görevi üstlendiğinden potasyumun vücut için önemi oldukça büyüktür.

Potasyum Ne İşe Yarar?

Potasyum, hücrelerin büyümesi ve bölünmesi, DNA sentezi, enzim işlevlerinin fonksiyonel bir şekilde çalışmaya devam etmesi, kalp fonksiyonlarını ve kan basıncının dengelenmesi, ödem oluşumunun önlenmesi ve reflekslerin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi gibi pek çok fizyolojik döngüde önemli role sahiptir. Bu sayılan özelliklerinin yanı sıra vücuttaki asit ve baz dengesinin dengelenmesinde ve sıvı ve elektrolit dengesinin sağlanmasında da görev alan bir mineraldir. Potasyumun kalp sağlığı başta olmak üzere vücudun en etkili olduğu mekanizması sodyum metali ile aralarındaki ilişkiden gelir. Potasyum sodyum ile koordineli şekilde çalışan ve vücudun su ve elektrolit dengesini sağlayan bir elementtir.  Sodyum ve potasyum arasında denge sağlanması tansiyon seviyelerinden ödem tutumuna kadar birçok fizyolojik dengeyi etkiler. Potasyum, ince bağırsaklar tarafından emilir iken böbrekler tarafından atılır.

Potasyum seviyeleri vücutta bazı durumlarda yükselebilir veya düşebilir. Potasyum yüksekliği hiperkalemi olarak adlandırılırken düşüklüğü ise tıp dilinde hipokalemi şeklindedir. Potasyum yüksekliği veya düşüklüğü durumunda müdahale gerçekleştirilmeli ve potasyum seviyelerinin sağlıklı aralıklara çekilmesi gerekir. Sağlıklı beslenen ve dengeli bir yaşam süren kişilerde genellikle potasyum dengeli seviyelerdedir.

Potasyum Nelerde Bulunur?

Potasyum vücut tarafından üretilemeyen ve besin yolu ile alınan bir mineraldir. Besin yolu ile alınan potasyum, hücrelerin yaklaşık olarak %99’nda bulunurken vücutta kas hücrelerinde bulunma oranı daha yüksektir. Bununla birlikte karaciğer, kemik ve iskelet kaslarında da daha yoğun miktarda potasyum bulunur.

Bazı besinlerde potasyum bulunma oranı daha yüksektir. Özellikle, potasyum eksikliği yaşayan kişilerin potasyumdan zengin gıdalarla beslenmesi bu eksikliğin bir çaresi olabilir. Tam tersi bir durumda ise kişide potasyum yüksekliği olması halinde bu tür besinlerin günlük beslenmede kısıtlanması önerilir. Aşağıda potasyum içeriği ile ön plana çıkan besinlere yer verilmiştir.

• Siyah üzüm
• Kuru kayısı ve kuru erik
• İncir
• Böğürtlen
• Muz
• Avokado
• Greyfurt
• Domates mercimek
• Somon
• Ispanak
• Fasulye
• Pancar 
• Patates 
• Havuç

Potasyumun Vücut İçin Faydaları Nelerdir?

Potasyum vücut için elzem minerallerden biridir. Sinir sinyallerinin iletilmesinden kas kasılmalarına, vücuttaki sıvı dengesinden kimyasal reaksiyonların gelişmesine farklı fizyolojik döngüler içerisinde yer alır.  Potasyumun vücut için faydaları şu şekilde sıralanabilir.

• Potasyum kan damarlarını genişletir ve bu sayede kan basıncı düşebilir. Bu durum hipertansiyon oluşum riskini önleyebilir.
• Potasyum kemiklerdeki kalsiyum dengesini korur. Kemik yoğunluğunun sağlıklı değerlerde olması için potasyum dengesini korumak oldukça önemlidir. Yeteri kadar potasyum alımı kemik erimesine karşı koruyucu özellik gösterir.
• Potasyum vücuttaki su tutumunun ideal değerlerde olmasını destekler.
• Kas kütlesinin korunmasını sağlar.

Potasyum Normal Değeri Nedir?

Potasyumun ideal değeri yaş aralığına göre değişiklik gösterir. Ancak yetişkin bireylerin potasyum değeri genellikle 3.5 – 5 mmol arasında normal kabul edilir. Potasyum değeri idrar veya kan testi ile ölçülebilir. Vücuttaki potasyum dengesini sağlıklı bir şekilde idame ettirebilmek için yetişkinlerin günlük beslenmelerinde en az 2 g kadar potasyum alması gerekir. Bu değer 0- 6 aylık bebeklerde 400 mg, 7- 12 aylıklarda 700 mg, 1- 3 yaş grubunda 2000 mg, 4- 8 yaşta 2300 mg ve 9- 13 yaşta ise 2500 mg şeklindedir. 14-18 yaş aralığında erkek çocuklarında 3.000 kız çocuklarında ise 2.300 miligramdır. 19 yaş üzeri kadınlarda 2.600 mg günlük alım için yeterli olurken erkeklerde bu değer 3.400 mg’dır. Hamile ve emziren kadınlarda günlük alınması gereken potasyum değeri 2.800 ve 2.900 miligram arasındadır.

Potasyum Neden Yükselir ve Düşer?

Hücrelerde bulunan potasyumun kana karışması, ihtiyaçtan fazla potasyum alımı, vücuttan potasyumun gereğinden daha az atılması, böbrek fonksiyonlarında yaşanılan aksilikler potasyum yüksekliğine sebebiyet verebilir. Bu sayılan nedenlerin yanı sıra uzun süre egzersiz yapmak, vücutta ciddi yanıklar oluşması veya ciddi yaralanmalar sonucunda potasyum seviyelerinde yükseklik görülebilir. Potasyumdan zengin besin tüketiminin fazla olması veya potasyum ilacı kullanılması da yükseklik nedenleri arasında yer alır. Bu tür durumlarda kandaki potasyum düzeyi 6.5 mmol üzerine çıkabilir.

Potasyum düşüklüğü ise kandaki potasyum seviyesinin 3.5 mmol altına düşmesi durumudur. Bu değer altına düşerse hipokalemi kişinin yaşamının kritik olarak etkileyebilecek bir duruma dönüşebilir. Potasyum düşüklüğü, kandaki potasyumun hücreye çok fazla miktarda geçmesi, potasyumdan yetersiz beslenme, böbreklerin potasyumu gereğinden fazla atması gibi nedenlerden kaynaklı olabilir. Tüm bunların yanı sıra aşırı alkol kullanımı, magnezyum eksikliği, fazla miktarda kahve tüketimi, sürekli kusma veya kabızlık ilaçların kullanılması gibi durumlar da potasyum düşüklüğüne sebebiyet verebilir.

Potasyum Yüksekliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Kullanılan ilaçlar, beslenme şekli, vücutta oluşan bir yara veya yanık, böbrek fonksiyonlarında yetersizlik gibi durumlar potasyum yüksekliğine yol açabilir. Vücut başlangıçta potasyum yüksekliğine herhangi bir belirti göstermezken, kandaki potasyum değerinin 6.5b mmol değeri üzerine yükselmesiyle bazı semptomlar gelişebilir. Semptomların ilerlemesi beraberinde çeşitli hastalıklar getirebilir. Bu hastalıkları aşağıda verilenler olup ciddi sonuçlara sebebiyet vermemesi adına potasyum yüksekliğinin önüne geçilmelidir.

• Böbrek yetmezliği
• Böbrek taşı
• Kalp çarpıntısı ve aritmi
• Bilinç kaybı
• Sindirim sistemi hastalıkları

Potasyum Düşüklüğü Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Potasyum düşüklüğü de beraberinde çeşitli hastalıklar getirebilir. Sindirim sistemi rahatsızlıkları, kas güçsüzlüğü, kalp ritminde bozulma, iştah kaybı, solunum güçlüğü veya sürekli susuzluk gibi hisler tipik hipokalemi belirtileri olurken bu belirtilerin ilerlemesi beraberinde aşağıda bulunan hastalıkları getirebilir.

• Felç
• Kalp krizi
• Kas krampları ve güçsüzlük

Potasyum Nasıl Düşürülür?

Potasyum yüksekliği bulunan kişilerde çeşitli sağlık sorunları ile karşılaşmamak adına bu değerlerin mutlaka düşürülmesi gerekir. Bu noktada genellikle potasyumdan düşük beslenme önerilir. Potasyumdan yüksek gıdaların günlük beslenmeden uzaklaştırılması gerekir. Taze sebze ve meyvelerin tüketilmeden öncesinde dilimlenip 2 saat kadar suda bekletilmesi önerilir. Suda bekletme ile besinin potasyum değeri ciddi oranda düşer. Besinlerin suda bekletilmesi ardından tüketilmesi ise hastaların günlük aldığı potasyum değerinin azalmasını sağlar. Bunların yanı sıra kişiler ilaç kullanımına bağlı potasyum yüksekliğiyle karşılaşıyorsa bu ilaçların yeniden düzenlenmesi hatta gerekli durumlarda bırakılması gerekebilir.

Dönemsel olarak hiperkalemi görünüyorsa ve bu durumun temelinde vücutta gelişen yaralanmalar yer alıyorsa iyileşmenin akabinde belirli bir süre ardından seviyeler normal düzeylere dönebilir. 

Stres Potasyumu Yükseltir Mi?

Stres, beraberinde kalp ritim bozukluklarını getirebilen, tansiyon yüksekliği yaratan ve adrenal hormonların daha fazla çalışmasını sağlayabilen bir durumdur. Yapılan çalışmalar stresin potasyumun yükselmesine değil düşmesine sebep olduğunu gösterir. Stresle beraber vücutta gelişen kalp fonksiyonlarının artması veya vücut sıvısında dengesizliklerin açığa çıkması potasyum seviyelerini etkiler. Ancak bu durumlar potasyum yüksekliği yerine düşüklüğe sebebiyet verir. Psikolojik değerlendirmeler, potasyum takviyesi alınmasının stres ile mücadelede etkili olduğunu göstermiştir. Bundan dolayı kronik stres ile mücadele eden kişilerin potasyum değerlerinin düşük olmamasına yönelik dikkatli olması önerilir.