Uyku Apnesi Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Uyku apnesi, çeşitli hastalıklara bağlı gelişebilen, uyku sırasında tekrarlayan ataklar halinde gözlemlenen bir uyku bozukluğudur. Uyku apnesi olan kişiler uyku esnasında soluk alıp vermede kesintiler yaşar. Uyku sırasında soluğun kesilmesi ise ilerleyen aşamalarda yaşamı tehdit edici bir noktaya gelebilir. Uyku apnesi olan kişilerin durumunu tespit etmesi ve uyku apnesine yönelik tedavi alması son derece önemlidir. Uyku apnesi tedavi edilmemesi halinde çeşitli hastalıklara sebebiyet verebilir. Tip 2 diyabet, inme veya kalp krizi gibi ciddi sonuçlara sebep olabilen uyku apnesi bilinçli olunması gereken bir sağlık problemidir.  Uyku apnesi probleminde bilinçli bir ilerleyiş için öncelikle “uyku apnesi nedir?” sorusunun cevabına hâkim olunması gerekir.

Uyku Apnesi Nedir?

Uyku apnesi, solunumun uyku esnasında istemsiz bir şekilde aniden durması ve bu durmanın kendini tekrarlaması ile karakterize bir uyku bozukluğudur. Dünya genelinde görülmeye alışılmış bir uyku problemi olan uyku apnesi ülkemizde de %5 ila 10 arasında görülme sıklığına sahiptir. Uyku apnesi teşhisi konulabilmesi adına kişinin uyku sırasında solunumunun en az 10 saniye durması gerekir. Durma süresi tedavinin aksatılması halinde uzayabilir ve kişinin yaşamını tehlikeye sokacak bir duruma dönüşebilir.

Uyku apnesi farklı alt tiplere sahiptir. Bu tiplerden ilki obstrüktif (tıkayıcı) uyku apnesidir. Tıkayıcı uyku apnesinde uyku apnesi, hava yollarındaki fonksiyon kayıpları nedeniyle gelişir. Fonksiyon kaybına bağlı olarak oksijen düzeyi düşüklüğü ve uykunun kesilmesi atakları gözlemlenir. Bu duruma bağlı kişilerin uyku düzeyinde ciddi bir azalma görülür. Kişiler yüksek sesle horlama veya gündüz vakti uyuklama gibi eğilimler gösterir.

Santral uyku apnesi ise beyin ve solunumu kontrol eden kaslar arasındaki yeterli sinyalin iletilmemesinden kaynaklı gelişir. Tıkayıcı uyku apnesinden farklı olarak bu tür apnelerde solunumsal işlevler sürdürülemez ve bundan kaynaklı olarak nefes alışverişi kesilir. Her iki durumun da belirtileri genellikle birbiriyle benzerdir.

Mikst uyku apnesi ise her iki uyku apnesi çeşidinin bir arada görüldüğü versiyondur.

Uyku Apnesi Belirtileri Nelerdir?

Uyku esnasında solunumun kesilmesiyle karakterize olan uyku apnesi başlangıçta kişiler tarafından fark edilmeyebilir. Ancak kişiler çevrelerinden aldıkları veya belirli bir süre sonra kendileri gözlemlediği belirtiler ile uyku apnesi hastası olduğundan şüphelenebilir. Uyku apnesinin belirtileri obstrüktif ve santral apnelerde benzerlik gösterir. Bundan dolayı kişilerin gösterdiği belirtiler gözlemlenerek hangi tür apneye sahip olduğu başlangıçta tespit edilemeyebilir. Her iki durumda da yaygın olarak gelişen belirtiler aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Yüksek sesle horlama
• Solunum durması atakları (genellikle dış göz tarafından fark edilir)
• Uykunun ani bir şekilde kesilmesi
• Ağız kuruluğu
• Sabahları boğazda ağrı hissiyatı
• Uykusuzluk problemleri
• Sabah baş ağrısı
• Sinirlilik ve depresif ruh hali
• Dikkat dağınıklığı

Uyku apnesi her yaş grubunu etkileyen bir sağlık problemidir. Bahsi geçen belirtiler çocuklar üzerinde de gözlemlenebilir. Çocuklarda ekstra olarak; huzursuzluk, boğulur tarzda öksürük ve aşırı terleme gibi semptomlar da gelişebilir. Kişilerin bahsi geçen belirtileri göstermesi veya ebeveynlerin çocuklarında bu tür belirtiler gözlemlemesi halinde mutlaka bir doktora danışması gerekir. Çocukluk döneminde uyku apnesi büyüme geriliğine sebebiyet olabileceği gibi yetişkinlerde ise yaşamsal riskler açığa çıkarabilir.

Uyku Apnesi Kimlerde Görülür?

Uyku apnesi yaşamın her döneminde görülebilen bir uyku bozukluğudur. Ancak orta yaşlı ve kilolu erkeklerde görülme oranı daha yüksektir. 40 ve 65 yaş arasındaki erkeklerde uyku apnesi sendromu görülme sıklığı %4 oranındadır. Bu oran kadınlarda %2 şeklindedir. Kadınlarda uyku apnesi görülme sıklığı genellikle menopoz döneminden sonra artar. Yine fazla kilo artışı nedeniyle uyku apnesi görülme oranı da artmaktadır.

Uyku Apnesi Olan Nasıl Uyur?

Uyku apnesi olan kişiler genellikle huzursuz ve sık sık uyandıkları bir uyku düzenine sahiptir. Bu durum kişilerin uzun vadede uykusuz kalmasına ve yeterince dinlenmemesine bağlı olarak farklı semptomlar göstermesine sebebiyet verir. Uyku apnesi nedeniyle gece soluk kesilmesine bağlı olarak vücut oksijen seviyesinin düştüğüne yönelik sinyaller oluşturur. Bu durum kişinin aniden uyanmasına veya nefes nefese kalmasına sebebiyet verir. Uyku apnesi sağlıksız bir uyku düzenine sebep olan ciddiye alınması gereken bir hastalıktır.

Uyku Apnesi Neden Olur?

Uyku apnesi, gelişim gösterdiği türe göre farklı sebeplerden kaynaklı gelişebilir. Obstrüktif uyku apnesi olması halinde boğazın arka kısmında bulunan kasların gevşemesinden kaynaklı uyku apnesi gelişebilir. Kaslardaki gevşemeye bağlı olarak kişilerdeki hava yolları daralabilir veya tamamen kapanabilir. Bu durum kişinin vücudundaki oksijen seviyesinin düşmesiyle sonuçlanır ve kişiler bu sayede geceleri uyandırıcı sinyaller nedeniyle uyanır. Uyanıklık hali genellikle kısa sürelidir ve kişiler uyku durumunda olduklarından dolayı bu anları hatırlamayabilir. Bu durum gece boyunca 5 veya 30 kez tekrarlanabilir.

Aşırı kilo, kalın boyun yapısı, dar hava yollarına sahip olmak ya da uyku hapı veya sakinleştirici gibi ilaç kullanımına bağlı olarak da uyku apnesi gelişebilir. Çeşitli nedenlerden dolayı burun tıkalı olması da yine uyku apnesine sebebiyet verebilir. Uyku apnesi erkeklerde daha sık görülen bir rahatsızlık olduğundan cinsiyet de yine uyku apnesi nedenleri arasında etkili bir faktördür.

Nadir görülen santral uyku apnesi ise beyin ve solunumla ilişkili kaslar arasındaki sinyallerin yeteri bir şekilde iletilmemesine bağlı gelişir. Buna bağlı olarak kişiler nefes açlığına girerek uykularından uyanırlar. Santral uyku apnesinin temel nedenleri arasında ise nörotransmiter iletimini etkileyen farklı hastalıklar yer alabilir.

Uyku Apnesi Nelere Yol Açar?

Uyku apnesi tedavi edilmesi gereken ve ilerlemesinin önüne geçilmesi gereken bir sağlık problemidir. İleri seviyede kişilerde solunum yetmezliğine bağlı olarak kalp krizi, uykuda ani ölüm, felç gibi yaşam riski taşıyan durumlar gelişebilir. Bunun yanı sıra tip 2 diyabet, yüksek tansiyon ve depresyon gibi hastalıkların da görülme oranı artar. 

Uyku Apnesi Tanısı Nasıl Konur?

Uyku apnesi şikayetiyle doktora danışan kişiler çeşitli testlere tabi tutulur. Başlangıçta yapılacak olan ön muayenede kişinin hikayesi alınır. Genel bir muayene ve kulak burun boğaz değerlendirmesi ardından ise gerekli durumlarda MR ve BT gibi radyolojik tetkiklere başvurulabilir. Bu tür tetkiklerde hava yolları görüntülenir ve hava yollarında darlık oluşup oluşmadığı incelenir.

Gerekli görülmesi halinde kişi uyku testi için uyku merkezine yatırılabilir. Hastaya kesin tanı konulabilmesi için uyku testi önemli bir tetkiktir. Bu test sırasında solunum durma süresi veya sayısı ölçülür. Kişilerin kalp ritmi, oksijen düzeyi ve horlama sesinin şiddeti de yine inceleme altına alınır. Beyin dalgaları, göz hareketleri ve kas aktivitesi gibi çeşitli etkenlere ölçmek üzere farklı polisomnografi yöntemlerine başvurulur.

Polisomnografi (Uyku Testi) Nedir? Nasıl Yapılır?

Polisomnografi, uyku sırasında beyin dalgaları, göz hareketleri, kas aktivitesi, kalp hızı ve ritmi, kan dolaşımındaki oksijen seviyesini ve arteriyel kan gazı analizlerinin inceleyen geniş kapsamlı bir tanı yöntemidir. Uyku merkezinde yapılan bu işlem sırasında kişilerin vücuduna çeşitli elektrotlar yerleştirilir. Elektrotlar vasıtası ile kişilerin uyku sırasındaki hareketleri izlenir. Elektrotların yanı sıra kişinin kulak veya parmak ucuna kan oksijen miktarı incelemelerini yapmak üzere pulse oksimetre yerleştirilir. Kan gaz incelemesi için ise kişiden kan örneği alınabilir. Tüm bu tetkikler beraberinde kişinin uyku apnesi olup olmadığına yönelik detaylı bilgi sağlar.

Polisomnografi Kaç Saat Sürer?

Uyku testi yaklaşık 7 saat süren bir testtir. Kişinin uyku laboratuvarına yatırılması ardından vücudunun çeşitli bölgelerine elektrotlar yerleştirilir. Kişinin uyku evrelerinin belirlenmesi ile rüya dönemleri ve derin uyku dönemleri tespit edilir. Uyanma reaksiyonlarının sayısı ve süresinin hesaplanması üzerine de kişiler sürekli gözlem altında tutulur. Polisomnografi çekimleri ise yaklaşık bir veya iki saat sürer. Deneyimli bir hekim tarafından gerçekleştirilmesi halinde hekim bulguları takip eder ve sonuçlara göre doğru teşhis koyabilir.

Uyku Apnesi Nasıl Tedavi Edilir?

Uyku apnesinin tedavisi hastanın hangi tür uyku apnesi olduğuna ve uyku apnesinin şiddetine göre değişir. Bazı durumlarda cerrahi müdahalelere başvurularak solunum yetmezliğine sebep olabilecek fiziksel unsurlar düzeltilir. Fazla kilolu olan bireylerin kilo vermesi, sigara ve alkol kullanımı olması halinde ise bu tür tüketimlerin bırakılması gerekir.

Uyku apnesi tedavisinde temel yöntemlerden biri pozitif hava basıncı veren CPAP adlı cihazların kullanılmasıdır. Bu cihaz sayesinde uyku esnasında üst solunum yolları devamlı açık kalır ve kişiler herhangi bir solunum yetmezliğiyle karşılaşmazlar. Böylece daha rahat bir şekilde uyuyabilirler.

Uyku pozisyonunda değişikliğe gitmek de yine uyku apnesi tedavisinde tercih edilebilen bir yöntemdir. Sırtüstü yatan kişilerde uyku apnesi daha kötü bir seviyeye evrilebilir. Bu tür durumlarda kişilere vücudunun sağ veya sol tarafına yatarak uyumaları önerilir. Çocuklar için ise durum farklılık gösterebilir. Uyku apnesi tekrarlayabilen bir sağlık problemi olabileceğinden tedavinin süresi veya tedavinin kapsamı yine kişiye göre planlanır. Yapılacak cerrahi müdahaleler ile uyku apnesinin tekrarlaması ciddi bir derecede önlenebilir.

Uyku Apnesi için Hangi Doktora Gitmek Gerekir?

Uyku apnesi problemiyle karşı karşıya olan kişilerin sağlık kuruluşunun kulak burun boğaz birimine başvurması gerekir. KBB doktoru tarafından yapılacak olan incelemeler ile hastaya uyku apnesi teşhisi konulabilir ve tedavi planlaması yapılabilir.