Kemoterapide Beslenme

Beslenme kansere karşı önemli bir savunucu olduğu gibi kanser teşhisi almış ve kemoterapi görmeye başlamış kişilerde de tedaviyi destekleyici bir görev üstlenir. Kemoterapi sürecinde kanserli hücrelerin vücutta yok edilmesine yönelik ilaç tedavilerine başvururken bu yoğun ilaçlar hastaların kendilerini halsiz hissetmesine ve iştahlarında azalmalara yol açar. Doğru beslenmeyle kemoterapi yan etkilerini minimum düzeye indirgemek ve tedavi sürecinin başarı oranını arttırmak mümkün olabilir. Bu noktada bir onkoloji diyetisyeni ile çalışmak ve kemoterapi takibini sağlayan doktor ile koordineli bir çalışma gerçekleştirerek beslenme planlanması yapılması, hastanın hem yaşam kalitesini hem de hastanın tedavi sürecini olumlu yönde etkiler.

Kemoterapide Beslenme Nasıl Olmalı?

Kemoterapi gören kanser hastaları arasında en sık karşılaşılan problem genellikle iştah kaybıdır. İlaçların yan etkisi olarak iştah kaybı gelişmesiyle beraber kişiler besin tüketiminden uzaklaşır ve ciddi ölçüde zayıflamaya başlar. Besin eksikliği bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkileyerek tedavi süreci başarısını da olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu noktada doğru miktarlarda doğru besinlerin tüketilmesine odaklanılmalıdır. Hastanın iştahsız olduğu dönemlerde sevdiği yemekleri tüketmesi beslenmeye teşvik etmede büyük bir adımdır. Hastanın sevdiği sağlıklı yemekleri tüketmesi sağlanarak hastanın iştahının arttırılması desteklenebilir.

Kemoterapi ardından mide bulantısı veya kusma semptomları gelişmesi halinde kişiler yemek yemeye zorlanmamalıdır. Bu durum uzun vadede yemek yemeye karşı bir tepki oluşturabilir.

• Kanser hastalarının az az ve sık sık beslenmesi önerilir. Yoğun kalorili yiyecekler düşük porsiyonlarda beslenmeye eklenerek kişinin mide rahatsızlığı duymadan günlük ihtiyaç duyduğu kaloriyi alması sağlanabilir. Hastaların yemek için acıkmayı beklemesi önerilmemektedir.
• Ana yemek tüketildiği sıralarda kişilerin katı yemeklere yönelmesi önerilir. Çorba, yahni veya yoğun sulu yemekler daha çok doygunluk hissi vereceğinden kişilerin daha az yemek yemesine neden olur.
• Yemeklerden yarım saat önce veya yarım saat sonrasında su tüketimi önerilir. Yemek sırasında su tüketmek iştah kapanmasına veya mide bulantısına sebep olabileceğinden önerilmemektedir.
• Aşırı yağlı, şekerli ve kızartılarak pişirilmiş yemeklerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Kişiyi rahatsız etmeyecek şekilde iştahını arttıracak baharatlardan faydalanılabilir. Yağlı yiyecekler yerine tuzlu ve kuru besinler arasında yer alan krakerler leblebiler yağsız tost ve yağsız makarna gibi karbonhidrat kaynakları da tercih edilebilir. Hem yemeğin lezzetini hem de iştah arttırmak için nane ve kekik gibi baharatlar etkilidir. Bu sayede hastanın iştahının açılması desteklenebilir. Baharatlarla aynı zamanda hastanın yemeğin kokusundan rahatsız olması halinde yemeğin kokusunu bastırma amaçlı da kullanılabilir. 
• Yemek yeme saatlerinin eğlenceli hale getirilmesi önerilir. Keyifli bir ortamda müzik eşliğinde yemek yenilmesi motivasyonu arttıracaktır.
• Kemoterapi hastalarının günlük ihtiyaç duyduğu kadar protein alması çok önemlidir. Hastaların sevdiği türden kırmızı et, tavuk, balık ve yumurta çeşitleri tüketmesi için itinalı çalışılmalıdır. Hastanın sevdiği pişirme yöntemleriyle pişirilen etler mümkünse her gün beslenmede bulunmalıdır.
• Kemoterapi hastaları ağız kuruluğu veya ağızda metalik bir tat gibi semptomlar geliştirebilirler. Bu durum iştahı olumsuz yönde etkiler. Ağız tadının daha keyifli bir hale getirilebilmesi için mentollü şekerlemeler veya sakızdan faydalanılabilir. Şeker ve sakızlar iştahı arttırıcı etki de gösterebilir. Sakız ve şekerlerin şekersiz olduğuna dikkat edilmelidir.

Kemoterapi Gören Kişi Ne Yemeli?

Kemoterapi hastaları gördükleri ilaç tedavisiyle birlikte çok sayıda semptom geliştirebilirler. Kişilerin semptomlarına göre de yemek planlaması yapılması gerekirken özellikle bazı besinlerin faydalarından yararlanılması tedavi sürecini olumlu yönde etkileyecektir.

Kemoterapi ile kişide ağız yaraları gelişmesi veya yutma ve çiğneme de zorluk yaşanması halinde yumuşak kıvamlı veya püre şeklindeki gıdalar tercih edilmelidir.

Az az sık sık beslenerek ve her bir lokmayı küçük porsiyonlarda tercih ederek yemek yeme kısmı kolaylaştırabilir. Tüketilen yiyecekler çok sıcak olmamalıdır. Mümkünse oda sıcaklığındaki yiyeceklerin tüketilmesi sağlanmalıdır. Yumuşak diyetin kurtarıcı olduğu bu dönemde;

• Patates püresi,
• Çeşitli sebze püreleri,
• Yoğurt,
• Yağsız süt,
• Muz gibi besin içeriği zengin gıdalar tercih edilebilir.

Ayrıca;

• Az şekerli muhallebi,
• Salep,
• Şekersiz meyve kompostoları kalori alımını destekleyen önemli gıdalardır.
• İyi pişmiş kokusuz yumuşak etler ve yumurta da önemli bir protein kaynağı olarak beslenmeye eklenebilir.
• İştah açıcı nane ve kekik gibi baharatlardan destek alınarak kişinin daha fazla miktarda yemek yemesi desteklenebilir.
• Bulantı ve kusma semptomları bulunan hastalar yemek yemekten kaçabilir. Yağsız peynir ile yapılmış tost, tuzlu krakerler bu noktada kurtarıcı niteliği taşıyan gıdalardır. 

Kemoterapi Alanlar Ne Yememeli?

Kemoterapi alan hastaların belirli yiyeceklerden uzak durması önerilir. Yoğun şeker içerikli yiyecekler kanser hücreleri üzerinde olumsuz etki yaratarak hücrelerin büyümesini destekleyebilir. Bundan dolayı kemoterapi hastalarının,

• Rafine şeker içeren yiyeceklerden veya paketli ürünlerden uzak durması önerilir.
• Fastfood veya cips gibi yoğun yağ içeriğine sahip besinlerden uzak durulmalıdır. Bu tür besinler hücre sağlığını olumsuz yönde etkilemesinin yanı sıra kişide mide bulantısı yaratarak iştah kaybına sebep olabilir.
• Çok sıcak, acı, baharatlı veya asitli yiyecekler tüketilmemelidir. Benzer bir şekilde çok tuzlu ürünlerin tüketiminden de kaçınılmalıdır.

Kanser tedavisini destekleyici çok sayıda bitki bulunur. Ancak bu bitkilerin bazıları beraberinde getirebileceği olumsuz etkiler nedeniyle hastanın mevcut durumunu kötüye sürükleyebilir. Bu nedenle kulaktan duyma bilgiler ile kesinlikle bitkisel bir takviye kullanılmamalıdır. Bitkisel bir ürün kullanılmadan önce doktora danışılmalıdır.

Kemoterapi alan hastaların bağışıklık sistemi halihazırda düşük olduğundan kişilerin tükettiği besinlerin hijyenine son derece dikkat etmesi gerekir. Tüketilen sebze ve meyveler mutlaka yıkanmalı ve soyularak tüketilmelidir. Bazı durumlarda sebze ve meyvelerin çiğ tüketiminden kaçınılması gerekebilir. Çiğ süt ve süt ürünlerinden uzak durulması önemli olduğu gibi çiğ deniz ürünlerinin tüketiminden de kesinlikle kaçınılmalıdır.

Kemoterapi alan hastaların alkol ve sigara tüketiminden uzak durması gerekir.

Kemoterapiden Sonra Bağışıklık Sistemini Güçlendiren Yiyecekler Nelerdir?

Kemoterapi tedavisinin tamamlanması ardından kişilerin bağışıklık sistemini güçlendirmeye yönelik beslenme planına geçmesi gerekir. Bu noktada besin çeşitliliği büyük bir öneme sahiptir. Taze sebze ve meyvelerden zengin bir diyet listesiyle beraber kişilerin günlük ihtiyaç duyduğu kadar protein alımı sağlanmalıdır. İştahsızlığın devam etmesi halinde bu tür özel formulalardan da faydalanılabilir.

Bağışıklık sisteminin desteklemek üzere;

• Kırmızı et,
• Balık,
• Karaciğer,
• Süt ürünleri ve yumurta gibi protein kaynaklarından destek alınabilir.
• C vitamini kaynağı olan kivi, çilek, maydanoz, yeşil biber, kuşburnu, tere, roka ve karnabahar gibi sebze ve meyveler beslenmeye eklenebilir.
• Yine bağışıklık sistemi üzerinde etkisi olan B vitamini kaynakları; ıspanak, domates, mantar, biber ve kuru baklagiller de beslenmeye eklenmesi önerilen besinlerdir.
• Bağışıklık sisteminin desteklenmesi adına demir ve D vitamini kaynağı olan karaciğer, yumurta sarısı, süt ve süt ürünleri de yine beslenmenin bir parçası olmalıdır.
• Gerek tedavi sonrasındaki iyileşme sürecinin hızlanması gerekse bağışıklık sistemini desteklemesi için su tüketimi ihmal edilmemelidir. Günde en az 8 bardak olacak şekilde su tüketilmelidir.

Kemoterapi Sonrası Halsizliğe Ne İyi Gelir?

Kemoterapi sonrası halsizlik sık karşılaşılan semptomlardan biridir. Kişilerin dinlenmesi ve enerjilerini doğru bir şekilde kullanması gerekirken yapılacak beslenme müdahaleleriyle bu süreç desteklenebilir. Kemoterapi ardından kişilerin beslenmesini maksimum seviyede tutması ve kendilerini iyi hissettirecek ve enerji verecek besinleri tercih etmesi önerilir. Şekersiz muhallebi, şekersiz komposto, muz, mango gibi yiyecekler hem enerji vermesi hem de kolay tüketilebilir olmaları nedeniyle tercih edilebilirler. 

Halsizliğin iyileşmesi adına sıvı alımına da dikkat edilmelidir.

Kemoterapi Alan Hasta Vitamin Kullanabilir Mi?

Kemoterapi alan hastaların vitamin ve mineral kullanımı konusunda hekimler fikir ayrılığı yaşamaktadır. C vitamini, E vitamini ve A vitamini kullanımının tedavi sürecini destekleyebileceğine yönelik çalışmalar mevcutken bu tür vitaminlerin yüksek dozda kullanılmasının tedavi başarısını olumsuz yönde etkileyebileceğine yönelik görüşler de bulunur. Bazı vakalarda probiyotik kullanımı ön plana çıkarken bağırsak bakterilerini beslemede etkili olduğu bilinen probiyotiklerin herhangi bir olumsuz duruma sebep olup olamayacağına yönelik de tartışmalar söz konusudur. Benzer konu Omega 3 kullanımı ve vitamin D takviyeleri için de geçerlidir. D vitamini eksikliği olması halinde kişilere D vitamini takviyesi yapılabilir. Ancak hastanın kesinlikle doktora danışmadan bir vitamin ve mineral takviyesi kullanması önerilmemektedir.

Kemoterapi Aldıktan Sonra Nelere Dikkat Edilmeli?

Kemoterapi aldıktan sonra sağlıklı gıdalardan oluşan dengeli bir öğün planına yönelik bir beslenme planı uygulanmasına özen gösterilmelidir. Bir öğün içerisinde mutlaka bir protein kaynağına yer verilmelidir.

Taze sebze ve meyveler tüketilirken güzel bir şekilde temizlenmeli ve kabuklarından arındırılmalıdır. Kullanılan paketli ürünlerin tarihinin geçmemiş olduğundan kesinlikle emin olunmalıdır.

Herhangi bir rahatsızlık yaratmaması adına süt ve süt ürünlerinin yağsız tercih edilmesi önerilir.

Kemoterapi alan hastaların sıvı tüketimine ekstra özen göstermesi büyük bir öneme sahiptir. Kişiler günde en az 8 bardak olacak şekilde su tüketimini ihmal etmemelidir.

Kemoterapi alındıktan sonra kişilerin istirahat etmesi ve huzurlu bir ortamda dinlenmesi dikkat edilmesi gereken bir diğer başlıktır.

Kemoterapi Beslenme Listesi Örneği

Kemoterapi sırasında dengeli beslenme ve olabildiğince yüksek enerjili gıdalardan oluşan bir diyet listesi uygulanması önemlidir. Kişinin sevdiği yiyeceklere öncelik verildiği beslenme programları hazırlanırken örnek bir liste arayışında bulunan kişiler aşağıdaki listeden faydalanabilir.

Kahvaltı

• Yağsız peynir ile yapılmış tost
• Haşlanmış yumurta
• Açık çay

Ara öğün

• Muz püresi
• Yağsız süt

Öğle yemeği

• Izgara tavuk
• Haşlanmış brokoli ve karnabahar
• Patates püresi

Ara öğün

• Muhallebi

Akşam yemeği

• Izgara köfte
• Makarna
• Yağsız yoğurt

Ara öğün

• Elma
• Yağsız süt

Sık Sorulan Sorular:

Kemoterapi Alan Hasta Soda İçebilir Mi?

Kemoterapi hastaları günlük sıvı tüketimini desteklemek üzere soda içebilirler. Ancak hastanın ağzında yara olması halinde sodanın asidik yapısı rahatsız edici olabileceğinden kişilerin sodayı kontrollü tüketmesi önerilir. Günde 200 veya 400 ml’den fazla soda içmemesine özen gösterilmelidir.

Kemoterapi Alan Hasta Kahve İçebilir Mi?

Kemoterapi alan hastaların kafein tüketiminin sınırlandırması ve belirli durumlarda tamamıyla kesmesi gerekebilir. Kemoterapi semptomlarını tetikleyebilecek etkisi olmasından dolayı kafein içeren kahve tüketiminde bu durumda kısıtlanır. Bu nedenle kemoterapi alan hastaların kahve içmesi önerilmemektedir.

Kanser Hastaları Hangi Meyveleri Yiyebilir?

Kanser tedavisi sırasında taze sebze meyve tüketimine yer verilmesi önemlidir. Özellikle antioksidan içerikleri bakımından bağışıklık sistemini desteklemek üzere; yaban mersini, portakal, muz, üzüm, elma, limon, nar, armut, çilek, kiraz, dut ve böğürtlen tüketimi önerilen meyveler arasındadır.

Kemoterapi Alan Kişi Bal Yiyebilir Mi?

Kemoterapi alan kişiler bal tüketimine devam edebilirler. Bal besleyici özellikleri ve özellikle besinlerin antioksidan kapasitesini arttırma gibi etkileri bulunması nedeniyle kıymetli bir besindir. Tedavi öncesinde şeker tüketimi yoğun olan hastaların şeker tüketme isteğini baskılamak adına da bal başvurulabilecek bir besindir.