Yetersiz beslenme, vücudun gerekli besin öğelerini yeterli miktarda alamaması sonucu gelişen bir olumsuz sağlık durumudur. Yetersiz beslenme nedeniyle vücut ihtiyaç duyduğu enerjiyi ve besinleri beslenme yolu ile alamaz. Uzun vadede bu durum protein, vitamin ve mineral gibi temel besin öğelerinin eksikliğini beraberinde getirir. Gelişen besin eksiklikleri nedeniyle vücudun normal işleyişi olumsuz yönde etkilenir ve çeşitli sağlık problemleri açığa çıkabilir. Protein eksikliği nedeniyle; kas kayıpları, büyüme geriliği gibi sağlık problemleri meydana gelirken enerji eksikliği nedeniyle halsizlik , yorgunluk ve istemsiz kilo kaybı gibi durumlar açığa çıkabilir. Vitamin mineral eksiklikleri ise vücutta çeşitli hastalıkları beraberinde getirebilir. Tüm bu sorunların önüne geçebilmesi için günlük ihtiyaç duyulan kadar enerji alınması ve vücudun ihtiyaç duyduğu besin çeşitliliğinin sağlanması son derece önemlidir.

Yetersiz Beslenme Nedir?

Yetersiz beslenme, vücudun gerekli besin öğelerini yeterli miktarda alamaması durumudur. Bu durumda, enerji, protein, vitamin ve mineral gibi temel besin öğeleri yetersiz düzeyde tüketilir veya vücut tarafından yeterince emilmez. Yetersiz beslenme, genellikle düşük kaliteli veya dengesiz bir diyetin sonucu olarak ortaya çıkar. Sindirim problemlerine yol açan hastalıklar, uygulanan şok diyetler, günlük beslenmede besin çeşitliliğine yer verilmemesi veya sosyoekonomik düzey yetersiz beslenmeye neden olabilir.

Yetersiz beslenme, sağlığı olumsuz yönde etkileyebilen bir durumdur. Vücut, ihtiyaç duyduğu enerjiyi ve besin öğelerini alamadığında, çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Yetersiz beslenme uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve büyüme, gelişme, bağışıklık sistemi fonksiyonları, zihinsel ve fiziksel performans gibi birçok vücut fonksiyonunu etkileyebilir. Özellikle, çocuklar ve hamile kadınlar yetersiz beslenmeden daha ciddi bir şekilde etkilenebilirler. Büyüme ve gelişme sürecinin daha hassas olduğu hamile ve çocukluk döneminde yetersiz beslenme yaşamı tehdit eden bir probleme dönüşebilir.

Yetersiz beslenme farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Enerji eksikliği görülmesi halinde kişilerin vücudun enerji gereksinimlerini karşılayacak kadar kalori alımının olmadığı anlaşılır. Genellikle bu durum yetersiz gıda alımı veya aşırı sıkı diyetlerle ilişkilendirilebilir.

Yetersiz beslenmeyle beraber protein eksikliği görülmesi durumunda ise bu durum kişilerin günlük alması gereken protein miktarını sağlayamaması ile gelişir. Protein eksikliği beraberinde kas kaybı, büyüme geriliği ve bağışıklık sisteminde zayıflık getirebilir.

Yetersiz beslenme nedeniyle vitamin ve mineral eksiklikleri de açığa çıkabilir. Vitaminler ve mineraller vücutta birçok farklı fonksiyonda hayati öneme sahiptir. Vitaminlerin yetersiz alınması veya emilmesi çeşitli sağlık sorunları açığa çıkarabilir.

Yetersiz Beslenme Belirtileri Nelerdir? 

Yetersiz beslenme belirtileri, vücudun gerekli besin öğelerini yeterli miktarda alamaması sonucu ortaya çıkan fiziksel ve zihinsel belirtilerdir. Yetersiz beslenme nedeniyle açığa çıkabilecek belirtiler ise aşağıdaki şekildedir.

• Kilo kaybı: enerji alımının yetersiz olması halinde vücut enerji tasarrufu yapmaya başlar ve kilo verme eğilimi gösterebilir.
• Yorgunluk ve halsizlik: vücudun enerji ihtiyacının karşılanmaması halinde yorgunluk ve halsizlik hissi açığa çıkabilir. Enerji eksikliği, günlük aktivitelere katılma yeteneğini azaltabilir, kişilerin kendilerini genel olarak yorgun hissetmesine neden olabilir.
• Zayıflamış bağışıklık sistemi: yetersiz beslenme nedeniyle bağışıklık sisteminde düşüş gelişebilir. Bu durum kişilerin enfeksiyonlara yakalanma riskini artırabilir. Özellikle soğuk algınlığı, grip ve çeşitli birer enfeksiyonlara karşı kişiler daha hassas bir hale gelebilir.
• Cilt problemleri: yeterli miktarda vitamin ve mineral alımı cilt sağlığını olumlu yönde etkiler. Yetersiz beslenme durumunda ise cildin yapısı olumsuz yönde etkilenmeye başlar. Bu durumla beraber ciltte; kuruluk, matlık, sivilcelenme, cilt renginde solukluk ve yere iyileşmesinde gecikme gibi sorunlar gelişebilir.
• Saç ve tırnak sorunları: saçlarda dökülme, tırnaklarda zayıflama yetersiz beslenme belirtileri arasında görülebilir.
• Kaslarda zayıflık: yeterli miktarda protein alınamaması halinde kas kütlesinde kayıplar ve beraberinde kaslarda zayıflık gelişebilir.
• Düşük konsantrasyon ve hafıza problemleri: yeterli miktarda enerji ve besin alınamaması halinde beyin fonksiyonları olumsuz yönde etkilenebilir. Bu durum beraberinde; konsantrasyon eksikliği, zihinsel bulanıklık, hafıza sorunları ve düşük bir bilişsel performansa yol açabilir.
• Ani duygusal değişimler: anksiyete, depresyon, sinirlilik ve duygusal dengesizlikler yetersiz beslenme nedeniyle gelişebilir.

Yetersiz Beslenme Hangi Sorunlara Yol Açar? 

Yetersiz beslenme durumunda vücutta çeşitli problemler açığa çıkabilir. Protein eksikliği, enerji eksikliği ve vitamin ve mineral eksiklikleri nedeniyle farklı sağlık sorunları meydana gelebilir. Bu sağlık problemleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Kas kaybı
• Büyüme geriliği
• Bağışıklık sisteminde zayıflama
• Yara iyileşmesinde gecikme
• İstemsiz kilo kaybı
• Demir eksikliği anemisi
• Büyüme ve gelişme geriliği

Yetersiz Beslenme Hangi Hastalıklara Sebep Olur? 

Yetersiz beslenme nedeniyle çeşitli hastalıklar ortaya çıkabilir. Her bir hastalığın açığa çıkmasının temelinde farklı bir besinin yeterli miktarda alınmaması yer alabilir. Yetersiz beslenme sonucunda sıkça görülen hastalıklar aşağıdaki gibidir.

• Demir eksikliği anemisi
• Osteoporoz
• Büyüme geriliği
• Skorbüt
• Gece körlüğü
• Nöral tüp defektleri

Yetersiz Beslenme Riski Taşıyan Kişiler Kimlerdir?

Günlük ihtiyaç duyulan kadar enerji ve besin alınamaması takdirinde yetersiz beslenme durumu gelişir. Hamilelik ve emzirme dönemleri gibi bazı özel dönemlerde vücudun ihtiyaç duyduğu besin ve enerji miktarı artabilir. Bu tür dönemlerde enerji alımının artırılmaması halinde kadınlarda yetersiz beslenme durumu meydana gelebilir. Hamilelik ve emzirme dönemlerinde yetersiz beslenme riski artarken farklı durumlarda da yetersiz beslenme riski artabilir. 

İkinci veya üçüncü dünya ülkelerinde yetersiz beslenme koşullarına maruz kalan kişilerde yetersiz beslenme riski daha yüksektir. Benzer bir şekilde düşük sosyoekonomik düzeyde yaşayan insanlarda da bu risk artmaktadır.

Kronik hastalığı olan kişilerde besin emilimi veya metabolizma olumsuz yönde etkilenebileceğinden besin eksiklikleri beraberinde gelişebilir. Örneğin; inflamatuar bağırsak hastalığı, malabsorbsiyon sendromu, böbrek yetmezliği gibi durumlar yetersiz beslenme riskini artırabilir.

Çocukluk ve ergenlik döneminde besin ihtiyacı artar. Besin ihtiyaçlarının karşılanmaması durumunda da yetersiz beslenme riski artabilir. Benzer bir şekilde yaşlılık dönemi de yetersiz beslenme riski taşıyan bir dönemdir. Yaşlılık döneminde beslenme ihtiyaçları değişebilir ve besin emilimi zorlaşabilir. Bununla birlikte yaşlı yetişkinlerde yalnızlık, ekonomik sınırlamalar veya mobilite sorunları gibi faktörler yetersiz beslenme riskini arttırabilir.

Yetersiz Beslenme Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Yetersiz beslenme tedavisi, kişinin besin ihtiyaçlarını karşılamak ve sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak için çeşitli yaklaşımları içerebilir. İlk adım olarak kişinin beslenme değerlendirilmesinin yapılması gerekir. Kişinin mevcut beslenme durumu değerlendirilerek beslenme alışkanlıkları, besin tüketimi, vücut kompozisyonu ve besin eksiklikleri belirlenir. Diyetisyen kontrolünde uygun bir beslenme planı hazırlanarak kişinin ihtiyaç duyduğu besinleri almasına yönelik bir tıbbi beslenme tedavisi uygulanır. Kişinin beslenme alışkanlıklarının düzenlemesi tedavide önemli bir unsurdur.

Besin eksikliklerinin meydana gelmesi veya kişilerin bir besin öğesini yeterince alamaması halinde besin takviyeleri önerilebilir. Örneğin kişide D vitamini eksikliği olması halinde D vitamini takviyeleri demir eksikliği olması halinde ise demir takviyelerine başvurulabilir. Bu takviyelerin her biri doktor tarafından belirlenmelidir.

Beslenme davranışlarından dolayı yetersiz beslenme görülen kişiler psikososyal destek alabilir. Psikososyal destek alınarak kişinin duygusal ve sosyal ihtiyaçlarını anlamak ve uygun destek mekanizmalarını sağlamak mümkün olabilir.

Yetersiz Beslenme Sorunları Nasıl Önlenir?

Yetersiz beslenme sorunlarını önleyebilmek mümkündür. Öncelikle, sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni benimsenmelidir. Her öğünde farklı besin gruplarından yeterli miktarlarda tüketilmesi sağlanmalıdır. Protein, karbonhidrat, yağ, vitamin mermileri açısından zengin gıdaları içeren bir beslenme planı oluşturulmalıdır. Bu plan dahilinde kişilerin yeterli kalori alımı sağlanmalıdır. Vücudun enerji ihtiyacını karşılayacağı kadar kalori alması önemlidir.

İyi besin kaynaklarına yönelme son derece önemlidir. Besinleri mümkün olduğunca doğal ve işlenmemiş hali ile tüketmeye özen gösterilmelidir.

Besin eksikliklerini önlemek veya düzeltmek için gerekli durumlarda besin takviyelerine başvurulabilir. Özellikle demir, D vitamini, B12 vitamini gibi eksiklikler sıkça görülen eksiklikler olup gerekli durumlarda takviyeler kullanılabilir.

Yetersiz beslenme sorunlarını önlemede düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak da büyük bir öneme sahiptir. Kan tahlilleri ve diğer sağlık testleri ile besin eksikliklerini erken teşhis etmek ve müdahale etmek mümkündür.