C vitamini, vücutta çeşitli metabolik süreçlerde yer alan, bağışıklık sisteminin verimli bir şekilde çalışmasını destekleyen elzem bir vitamindir. C vitamini yeteri kadar alınamadığı takdirde çeşitli belirtiler açığa çıkarken C vitamini eksikliğinin ciddi bir noktada olması halinde Skorbüt gibi hastalıklar meydana gelebilir. Skorbüt, C vitamini eksikliğinden kaynaklı gelişen bir hastalıktır. C vitamini alımının yetersiz olduğu noktalarda ortaya çıkan bu hastalık geçmişte korsan veya denizci hastalığı olarak da bilinir. Yorgunluk ve halsizlik, iştahsızlık, cilt sorunları ve kas ağrıları gibi çeşitli belirtiler açığa çıkaran Skorbüt tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.

Skorbüt Nedir?

Skorbüt veya bir diğer adı ile İskorbüt C vitamini eksikliği nedeniyle gelişen bir hastalıktır. C vitamini vücut için önemli bir vitamindir ve birçok biyolojik fonksiyonda görev alır. Vücudun ihtiyaç duyduğu C vitaminini alamaması halinde çeşitli biyolojik sorunlar meydana gelebileceği gibi skorbüt hastalığı gelişebilir. Skorbüt uzun süreli ve şiddetli C vitamini eksikliği olan kişilerde gözlemlenir. Dengesiz ve yetersiz besin alımı, yoğun miktarda alkol tüketimi, malnütrisyona sebep olabilecek durum veya durumlar ve emilim bozuklukları gibi faktörlerden kaynaklı olarak C vitamini eksikliği gelişebilir. Eksiklikle beraber ise skorbüt hastalığı gelişim gösterebilir.

Skorbüt Belirtileri Nelerdir?

C vitamini eksikliğinin uzun süreli olması halinde skorbüt gelişirken hastalığa bağlı çeşitli belirtiler açığa çıkabilir. Günlük yaşamı olumsuz yönde etkileyen belirtiler uzun vadede bireyin genel yaşamını da ciddi ölçüde etkilemeye başlar. Meydana gelen belirtiler zamanla kötüleşir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Skorbütten şüphelenilmesi halinde mutlaka bir sağlık uzmanına başvurulmalı ve teşhis korunabilmesi için kan tahlili verilmelidir. Skorbüt gelişimine yönelik şüpheler duyulması halinde ise aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçının olup olmadığına dikkat edilebilir.

• Yorgunluk ve halsizlik
• İştahsızlık
• Zayıflık ve kas ağrıları
• Ciltte kızarıklık, şişlik ve nadir de olsa kanama gibi cilt problemleri
• Diş eti kanamaları
• Bağışıklık sisteminde zayıflama

Skorbüt Hastalığının Sebepleri Nelerdir?

Skorbüt hastalığının temel sebebi C vitamini eksikliğidir. C vitamini vücut tarafından üretilemediği için dışarıdan besin yolu ile alınan bir vitamindir. Kişilerin yeteri kadar C vitamini kaynağı tüketmemesi halinde vücutta C vitamini eksikliği görülebilir ve beraberinde skorbüt gelişebilir. Skorbütün teşhis edilmesi halinde C vitamini eksikliğinin neden kaynaklı olduğunun da irdelenmesi gerekir. C vitamini eksikliğine yol açabilen ve beraberinde Skorbütü getirebilen sebepler ise aşağıdaki şekildedir.

• Dengesiz ve yetersiz beslenme: Sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı olmadığında C vitamini alımı yetersiz kalabilir. Özellikle taze meyve, sebze ve taze sıkılmış meyve suları gibi C vitamini içeren gıdaların eksikliği skorbüt riskini artırır.
• Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı: Alkol ve bazı uyuşturucu maddeler, C vitamini emilimini ve kullanımını olumsuz etkileyebilir. Aşırı alkol tüketimi skorbüte yol açabilen C vitamini eksikliğine neden olabilir.
• Malnütrisyon: Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucunda genel bir vitamin ve mineral eksikliği ortaya çıkabilir. Bu durumda C vitamini eksikliği de meydana gelebilir.
• Bağırsak emilim bozuklukları: Bazı bağırsak hastalıkları veya cerrahi müdahaleler, C vitamini emilimini etkileyebilir. Bu durumda vücut yeterli miktarda C vitamini alamaz ve eksiklik gelişebilir.
• Sigara içme: Sigara içenlerde, sigaradaki zararlı maddeler C vitamini kullanımını azaltabilir. Sigara içenlerde C vitamini eksikliği daha sık görülebilir.

Skorbüt Vücutta Hangi Bölgelerde Etkilidir?

Skorbüt gelişmesiyle beraber vücudun özellikle bazı bölgeleri bu hastalıktan daha fazla etkilenir. Skorbüt hastalığında cilt yapısında değişimler görülmesi olasıdır. C vitamini eksikliğine bağlı olarak kollajen sentezi olumsuz yönde etkilenir. Bu durum beraberinde ciltte zayıflama, kızarıklık, şişlik, morarma, kuruluk ve hatta cilt yaralarının iyileşmemesi gibi problemleri getirebilir. Skorbütten etkilenen diğer bölge diş etleridir. Diş etlerinde hassasiyet, şişlik, kızarıklık ve kanama gibi belirtiler gelişebilir. Çeşitli diş eti hastalıkları skorbütün bir belirtisi olarak da düşünülebilir.

Skorbüt hastalığından kaslar ve eklem bölgeleri de etkilenir. Kaslarda zayıflık, ağrı ve hassasiyet geliştirebilen bu hastalık ile eklem ağrıları ve eklemlerde sertleşme de görülebilir.

Skorbütün ilerlemesi ve ciddi bir noktaya ulaşması ardından C vitamini eksikliğinden kaynaklı olarak kan damarlarında zayıflamalar gelişebilir. Damarlar kolayca hasar görerek kanama yaratabilir ve deride morarmalar, durdurulamayan kanamalar veya hatta iç kanamalar gibi ciddi problemler açığa çıkabilir.

Skorbüt bağışıklık sistemini de etkileyen bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi C vitamini eksikliği nedeniyle zayıflar. Bu durumla beraber bireyin hasta olması daha kolaylaşır. Özellikle solunum yolu enfeksiyonları gibi sık karşılaşılan enfeksiyonlara yakalanma oranı yükselir.

Skorbüt Hangi Yaş Gruplarında Daha Sık Görülür?

Skorbüt her yaş grubunda görülebilen bir hastalıktır. Ancak bazı yaş grupları veya bazı yaşam şekilleri Skorbüte yakalanma riskini artırabilir. Skorbütün daha sık görüldüğü yaş grupları ve yaşam biçimleri aşağıdaki şekildedir.

• Bebekler
• Çocuklar ve gençler
• Yaşlı yetişkinler
• Alkol bağımlıları
• Sigara içenler

Skorbüt Teşhisi Nasıl Konulur?

Skorbüt teşhisinin konulmasında semptomların değerlendirilmesi ve C vitamini eksikliğini taramak üzere yapılan kan testleri büyük bir öneme sahiptir. Doktorunuz gözlemlediğiniz semptomlar üzerinde sorular sorarak anamnez alır. Sağlık geçmişi ve semptomların başlama süresi öğrenilerek hastanın şikayetleri değerlendirilir. Klinik inceleme ardından C vitamini seviyelerini değerlendirmek üzere kan testleri yapılır. Bazı durumlarda tam kan taraması ve diğer laboratuvar testlerini de ihtiyaç duyulabilir. Hastalığın temelinde yatan sebebin bulunabilmesi için ihtiyaç duyulan test çeşidi artabilir. Semptomların değerlendirilmesi ve kan tahlillerinin sonuçları ardından ise Skorbüt teşhisi konulabilir.

Skorbüt Tedavisi Nasıl Yapılır?

Skorbüt hastalığı C vitamini eksikliğinin düzeltilmesi ile tedavi edilen bir hastalıktır. C vitamini takviyeleri alınması, dengeli bir beslenme, alkolden kaçınma Skorbütün tedavisinde önemli başlıklardır. Günlük beslenme planlanması yapılırken C vitamini açısından zengin besinlerin günlük beslenmeye eklenmesi önerilir. Turunçgiller, çilek, kivi, brokoli ve biber gibi besinler C vitamini bakımından zengin olup skorbüt tedavisinde beslenmede başvurulabilecek gıdalar arasında yer alır.

C vitamini eksikliği neden olabilecek temelde farklı bir hastalığın tespit edilmesi halindeyse hastalığa da yönelik tedavi planlaması yapılmalı ve multidisipliner bir yaklaşım sergilenmelidir. Emilim bozukluğu gibi bir durum söz konusu ise bu bozukluğun neden kaynaklandığı bulunmalı ve buna yönelik de bir tedavi planlanmalıdır.

Skorbüt Hastalığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Skorbüt hastalığını önlemek için dengeli ve sağlıklı beslenmek, taze meyve ve sebzelerin tüketimine odaklanmak büyük bir öneme sahiptir C vitamini açısından zengin besinler içeren dengeli bir beslenme planı uygulamak günlük ihtiyaç duyulan C vitamini alımının destekleyecektir. Turunçgiller, çilek, kivi, brokoli, biber gibi C vitamini bakımından zengin meyveler ve sebzeler günlük beslenmeye eklenebilir. Bu besinler düzenli olarak tüketilirken bu besinlerin taze bir şekilde tüketilmesi de önemlidir. Besinlerin taze ve çiğ olarak tüketilmesi C vitamini alımının artmasını destekler.

Beslenme düzeninin yanı sıra alkol ve sigara tüketiminden kaçınılması da skorbüt gelişimini ciddi ölçüde etkiler. Alkol C vitamini emilimini azaltabilirken sigara ise C vitamini kullanımını olumsuz yönde etkiler. Her 2 durum da skorbüt gelişimini tetikleyebileceği için alkol ve sigara tüketimini sınırlandırılması ve bırakılması önerilir.

C vitamini eksikliğinin gelişmesi halinde besin takviyeleri alınabilir. C vitamini takviyeleri kullanılarak skorbüt gelişimi önlenebilir. Ancak C vitamini kullanılmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır.

Skorbüt Neden Denizcilerde Görülür?

Skorbüt hastalığı denizcilerde sık görülen bir hastalıktır. Denizcilerde sık görülen bir hastalık olması nedeniyle denizci hastalığı olarak da adlandırılır. Denizcilerde daha sık gelişmesinin temelinde birkaç ana neden bulunur. Denizciler uzun deniz seyahatleri sırasında taze meyve ve sebzeleri tüketemeyebilirler. Dengesiz bir beslenme alışkanlığına sahip olduklarından yeterli miktarda C vitamini alamazlar. Benimsedikleri beslenme alışkanlıkları nedeniyle Skorbüt gelişebilir.

Besin depolama koşulları da yine denizcilerden Skorbüt gelişimini etkilemektedir. Uzun deniz yolculuklarında taze meyve ve sebzelerin tazeliğini koruması ciddi ölçüde zordur. İyi depolama şartlarına sahip olunmadığı müddetçe besinlerin C vitamini miktarları ciddi ölçüde azalır. Bu durum yine denizcilerin C vitamininden eksik beslenmesine neden olur.

Denizcilerin zorlu deniz koşullarına ve uzun süreli fiziksel aktivitelere maruz kalması nedeniyle C vitamini depoları daha hızlı bir şekilde tükenebilir. Bu nedenle fiziksel stresten kaynaklı olarak da skorbüt gelişimi gözlemlenebilir.