İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Nedir?

İnflamatuar bağırsak hastalıkları, gastrointestinal sistemin belirli bölgelerinde kronik olarak gelişen iltihaplanmalara verilen genel addır. Vücuttaki sindirim sistemini barındıran gastrointestinal sistem ağız ve anüs arasındaki sindirim süreçlerini gerçekleştiren bir sistemdir. Bu sistemin genellikle kalın bağırsak ve anüs arasında gerçekleşen kronik iltihaplanma gelişimi inflamatuar bağırsak hastalığı olarak adlandırılır. Crohn hastalığı ve ülseratif kolit nedeniyle sıkça karşılaşılan inflamatuar bağırsak hastalığı çeşitli belirtiler açığa çıkarabilir. Bu belirtilerin kontrol altına alınması ve iltihaplanma miktarının her geçen gün artmaması için kronik bağırsak hastalıkları kontrol altına alınmalıdır.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Nedir?

İnflamatuar bağırsak hastalığı, bağırsakları etkileyen ve çeşitli nedenlerle tekrarlayan iltihabi durumlara neden olan kronik bir hastalık grubudur. İnflamatuar bağırsak hastalığı genellikle 2 ana türe sahiptir. Bu hastalıklardan biri Crohn hastalığı olurken diğeri ise ülseratif kolittir. Her 2 hastalığın açığa çıkarttığı belirtiler birbirleriyle benzer olurken hastalıkların gelişme yeri ve şekli birbirinden farklı olabilir. Bir kişi inflamatuar bağırsak hastalığı semptomları geliştirilmesi halinde mutlaka bir sağlık kuruluşundan destek almalıdır. Doktor tarafından yapılacak incelemeler ardından inflamatuar bağırsak hastalığının temelinde yatan ana hastalık teşhis edilebilir ve buna yönelik bir tedavi planlaması yapılabilir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Türleri Nelerdir?

İnflamatuar bağırsak hastalığı 2 ana türe ayrılır. Bu hastalıklardan ilki Crohn hastalığı olurken diğeri ise ülseratif kolittir. 

• Crohn Hastalığı: Crohn hastalığı, sindirim sisteminin ağızdan makata kadar herhangi bir bölümünde iltihaplanmaya neden olabilen bir hastalıktır. İnce bağırsaklar, kalın bağırsaklar veya her ikisi birden etkilenebilir. İltihaplı bölgeler bağırsak duvarına doğru ilerleyebilir ve derin dokuları etkileyebilir. Bu nedenle, Crohn hastalığı “kesintili” lezyonlara neden olabilir. Crohn hastalığı genellikle bağışıklık sisteminin anormal tepkisinden kaynaklanır ve genetik yatkınlıkla ilişkilendirilir.
• Ülseratif Kolit: Ülseratif kolit, kalın bağırsak (kolon) ve rektumu etkileyen bir iltihabi bağırsak hastalığıdır. Hastalık genellikle kalın bağırsak mukozasında yüzeysel ülserlerin (yaraların) oluşmasına neden olur. Ülseratif kolitin belirli nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır, ancak bağışıklık sisteminin anormal yanıtı ve genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

İnflamatuar bağırsak hastalığı nedeniyle çeşitli belirtiler açığa çıkabilir. Belirtiler, ataklar halinde gelişebilir veya belirli bir dönem içerisinde şiddeti giderek artarak uzun süreli olabilir. İnflamatuar bağırsak hastalığı belirtileri aşağıdaki şekildedir.

• Karın ağrısı ve kramplar
• İshal
• Kanlı dışkılama
• İştah kaybı
• İstemsiz kilo kaybı
• Kronik yorgunluk
• Ateş

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Neden Olur?

İnflamatuar bağırsak hastalığı gelişimindeki ana nedenlerin ne olduğu günümüzde tam olarak bilinmemektedir. Karışık bir etiyolojiye sahip olan inflamatuar bağırsak hastalık türlerinin bağışıklık sisteminin anormal yanıtları veya genetik yatkınlık nedeniyle açığa çıkabileceği düşünülür.

İnflamatuar bağırsak hastalıkları, bağırsakların normalde zararlı bakteri ve virüslere karşı yanıt veren bağışıklık sisteminin, normal dokulara karşı saldırması sonucu da oluşabilir. Bu durum bağırsak mukozasında aşırı iltihaplanmalara ve bağışıklık hücrelerinin anormal şekilde aktive olmasına neden olabilir.

Aile geçmişinde inflamatuar bağırsak hastalığı öyküsüne sahip bireylerde hastalık gelişme riski daha yüksek olabilir. Genetik yatkınlık, hastalığın ortaya çıkma olasılığını artırabilir. Ancak uzmanlar genetik yatkınlığın tek başına hastalık gelişimini açıklamada yeterli olmadığını, çevresel faktörlerin de hastalığın gelişmesinde etkili olduğunu öne sürer.

Sigara içme, stres, beslenme alışkanlıkları ve kullanılan bazı ilaçlar inflamatuar bağırsak hastalığı gelişimi riskini arttırabilir. Olumsuz davranışlar hastalıkla beraber gelişen semptomların şiddetini kötüleştirebilir.

Bağırsak mikrobiyotasında meydana gelen dengesizlikler de inflamatuar bağırsak hastalığı gelişimini tetikleyebilir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Genetik Midir?

İnflamatuar bağırsak hastalığının genetik yatkınlıklar nedeniyle açığa çıkabileceği düşünülür. Aile öyküsünde inflamatuar bağırsak hastalığına sahip olan bireylerde hastalık gelişim riski daha yüksek olabilir. Ancak genetik yatkınlık tek başına hastalık gelişiminde rol almayabilir. Genetik yatkınlığa ek olarak eklenen olumsuz çevresel faktörler olması halinde bağırsaklarda iltihaplanmalar gelişebilir. 

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Bağırsaklarda iltihaplanma gelişmesine yönelik semptom geliştirmeye başlayan bireylerin bu durumu aksatmadan bir sağlık kuruluşuna danışması önerilir. Gastroenterolog tarafından gerçekleştirilecek olan muayenelerde öncelikle hastanın öyküsü alınır ve fiziki muayenesi yapılır. Doktor, hastanın semptomlarını ve sağlık öyküsünü anlatması üzerine çeşitli sorular yöneltir. Gerçekleştirilecek olan fiziki muayene sırasında hastanın fiziksel bulgularını değerlendirir. Ardından temel sorunu anlamaya yönelik çeşitli laboratuvar tetkiklerine başvurulur. Yapılacak olan kan testleri ile vücuttaki inflamasyon gelişimi değerlendirilir. CRP (C-reaktif protein) ve sedimantasyon hızı gibi inflamasyon belirteçleri, kan testlerinde yüksek çıkabilir. Yapılacak olan dışkı tahlilleri ile dışkıda gizli kan veya enfeksiyon olup olmadığı araştırılır. Yapılan laboratuvar tetkikleri ardından iltihaplanmaya neden olabilecek ana problemi anlamak üzere kolonoskopi veya sigmoidoskopi gibi endoskopi yöntemlerine başvurular. Kolon bölgesinden bağırsaklara doğru iletilen endoskopi cihazları sayesinde, bağırsakların iç yüzeyi incelenebilir ve bağırsak sağlığı hakkında detaylı bilgiye sahip olunabilir. Kolonoskopi sayesinde, bağırsaklardaki inflamasyon, ülser, lezyon veya diğer değişiklikler tespit edilebilir. Gerekli durumlarda işlem sırasında biyopsi örneği alınarak kanserleşmeye yönelik detaylı incelemeler yapılabilir. Kolonoskopi yönteminden öncesinde radyolojik görüntüleme teknikleri de başvurulan tanı yöntemleri arasındadır. Bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi radyolojik yöntemler, bağırsaklardaki değişiklikleri görsel olarak değerlendirmek için kullanılabilir.

Yapılan tüm değerlendirmelerin sonucu elde edilen bulgular ile hastalara inflamatuar bağırsak hastalığı tanısı konulabilir ve sahip oldukları hastalık türü belirlenebilir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Tehlikeli Midir?

İnflamatuar bağırsak hastalığı tedavi edilmemesi halinde tehlikeli bir hastalıktır. Bağırsakları etkileyen kronik ve inflamatuar bir hastalık grubu olması nedeniyle vücutta ciddi etkiler yaratabilir. İnflamatuar bağırsak hastalığının ciddi komplikasyon riskleri arasında ilk sırada bağırsak hasarı yer alır. Hastalık nedeniyle gelişen şiddetli inflamasyon, bağırsak dokusunda kalıcı hasara yol açabilir. Bu durum bağırsakların normal fonksiyonlarını bozabilir ve sindirim süreci olumsuz yönde etkilenebilir.

Bir diğer durum ise fistüller ve apseler gelişmesidir. Bağırsak dokusunda meydana gelen ülserler derinleşerek bağırsak duvarında fistül olarak adlandırılan delikler yaratabilir veya apse olarak adlandırılan enfekte kistler oluşturabilir. Bu durumda bağırsak dokusunda kalıcı hasara neden olabilir.

Bağırsaklarda gelişen inflamatuar hastalıklar nedeniyle bağırsaklarda daralma ve beraberinde tıkanma gelişebilir. Bağırsak tıkanması, son derece ciddi bir durum olup ani müdahale gerektirir.

Bağırsaklarda meydana gelen kanama nedeniyle kişilerde bir süre sonra anemi bir diğer deyişle kansızlık görülebilir.

Tüm bu nedenler neticesinde inflamatuar bağırsak hastalığına sahip bireylerin tedavi süreçlerini aksatmaması hayati öneme sahiptir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı’nın (İBH) tedavisi, hastalığın türü, şiddeti ve semptomların yaygınlığına bağlı olarak değişebilir. Tedavi genellikle semptomların şiddetini azaltmak, inflamasyonu kontrol altına almak, remisyon dönemlerini uzatmak ve komplikasyonları önlemek amacıyla multidisipliner bir yaklaşımla yapılır. Hastalığın tedavisinde kullanılan ilk yöntem ilaç tedavisidir. Kullanılan ilaçlar ile bağışıklık sisteminin düzenlenmesi, inflamasyonun azaltılması ve semptomların kontrol altına alınması sağlanır. İlaç tedavisine ek olarak inflamatuar bağırsak hastalarının beslenme düzenine dikkat etmesi gerekir. Crohn hastalığı veya ülseratif kolit hastalığına yönelik özel beslenme programları uygulanmalıdır. Tıbbi beslenme tedavisi kapsamında belirli besinlerden kaçınılması gerekirken, Yeterli besin alımının sağlandığından emin olunmalıdır. Bu noktada bir diyetisyen desteği alınması önerilir.

İlaç tedavisinin yeterli olmadığı ve bağırsak yapısında ciddi değişimler söz konusu olduğu durumlarda cerrahi müdahalelere başvurulabilir. Yapılacak olan müdahalelerde hasarlı bağırsak bölümleri vücuttan uzaklaştırılabilir. Fistül gelişimi olması halinde fistüller onarılabilir veya komplikasyonları düzeltmeye yönelik işlemler uygulanabilir.

Tüm bu tedavilere ek olarak destekleyici tedavilere de yer verilebilir. Yaşam kalitesini artırmak ve gelişen semptomları hafifletmek üzere hastanın ihtiyacına göre egzersiz programları uygulama, demir takviyeleri kullanma gibi ek yöntemlere başvurulabilir.

İnflamatuar Bağırsak Hastalığının Yan Etkileri Nelerdir?

Hastalık nedeniyle gelişebilecek olan yan etkiler, hastalığın şiddetine, süresine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişkenlik gösterir. Tedavinin, hastalığın başında sağlanması halinde açığa çıkabilecek olan yan etkilerinin şiddeti azaltılabilir veya birçok yan etkinin gelişmesi önlenebilir. Hastalık nedeniyle açığa çıkabilecek yan etkiler aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Karın ağrısı ve kramp
• İshal ve dışkılama problemleri
• Kilo kaybı ve beslenme sorunları
• Yorgunluk veya halsizlik
• Anemi
• Cilt problemleri
• Eklemlerde ağrı veya şişlik
• Göz problemleri
• İdrar yolu problemleri
• Hastalık tedavisinde kullanılan ilaçlar nedeniyle osteoporoz

İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Günlük Yaşantınızı Etkiler Mi?

İnflamatuar bağırsak hastalığı açığa çıkardığı semptomlar nedeniyle hastanın günlük yaşantısını ciddi ölçüde etkileyebilir. İshal problemi, günlük yaşamda tuvalete bağımlılığı beraberinde getirebilir iken, istemsiz kilo ve iştah kaybı hem halsizlik hem de psikolojik etkiler yaratabilir. İştah kaybı ile gelişebilecek olan besin yetersizliği veya bağırsakların sindirim sürecinde yaşadığı olumsuzluklar nedeniyle yeteri kadar besin emememesi çeşitli besin yetersizlikleri yaratabilir. Besin yetersizlikleri nedeniyle de başta halsizlik olmak üzere çok sayıda günlük yaşamı etkileyen belirti gelişebilir.