Kansızlık (Anemi) Nedir?Belirtileri Nelerdir?

Plazma ve kan hücrelerini bir arada bulunduran kan, hücrelerin yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmeleri için ihtiyaç duyduğu oksijeni taşımada görev alır. Kırmızı kan hücreleri içerisinde yer alan hemoglobine tutunan oksijenler vücuttaki oksijen ile enerji üreten her bir hücreye iletilir. Kırmızı kan hücresi üretiminde değişiklikler olması, yeterli miktarda hemoglobin üretilememesi veya yoğun kan kaybedilmesi sonucunda kansızlık gelişebilir. Kansızlık nedeniyle vücutta kısa ve uzun vadede farklı belirtiler açığa çıkabilir. Kansızlık kontrol altına alınması gereken olumsuz bir sağlık durumudur. İlerlemesi halinde anemi hayati risk taşıyabilen bir sağlık problemine dönüşebilir.

Kansızlık (Anemi) Nedir?

Anemi, halk arasında kansızlık olarak adlandırılan kırmızı kan hücrelerinin sayısının ve işlevinin azalmaya başladığı tıbbi bir durumdur. Vücutta oksijen taşımakla görevli olan kırmızı kan hücreleri hemoglobin adı verilen bir protein içerirler. Akciğerlerden aldıkları oksijeni hemoglobin sayesinde vücudun diğer bölgelerine taşırlar. Bu fizyolojik süreç oksijenin hücrelere taşınması, hücrelerin enerji üretebilmesi ve vücut fonksiyonlarının devam edebilmesi için hayati bir öneme sahiptir.

Kişilerde anemi gelişmesi halinde bu durumun tedavi edilmesi gerekir. Altta yatan ana nedene göre tedavi kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Beslenme önlemleri, gıda takviyeleri, diyet değişiklikleri veya daha ciddi ilaçlar ile anemi kontrol altına alınır. Uzun vadeli olması ve açığa çıkardığı semptomların şiddetlenmesi halinde kansızlık, hayati tehdide yol açabilecek bir sağlık durumuna dönüşebilir.

Kansızlık Neden Olur?

Kansızlık gelişmesinin temelinde çok sayıda faktör yer alıyor olabilir. Kansızlığın bazı türleri doğumsal nedenlerden kaynaklı gelişirken bazıları ise erişkinlik döneminde açığa çıkabilir. Erişkinlik döneminde açığa çıkan aneminin temelinde genellikle demir eksikliği, B12 vitamini eksikliği ve folik asit eksikliği yer alır. Demir, hemoglobin yapısında yer alan önemli bir bileşendir. Eksikliği görülmesi halinde yeterli miktarda hemoglobin üretilemez ve bu durumun sonucunda anemi gelişir. Folik asit ve B12 vitamini alyuvarların üretiminde görev alır. Eksikliği görülmesi halinde anemi gelişebilir.

Travma veya yaşanılan bir iç kanama sonucu da yoğun miktarda kan kaybedilmesi halinde anemi gelişebilir.

Doğumsal nedenlere dönülmesi gerektiği durumlarda ise genetik faktörler devreye girer. Akdeniz anemisi olarak adlandırılan talasemi veya orak hücre anemisi gibi hastalıklar anne ve babadan bebeğe geçer.

Kansızlığın Yaygın Görüldüğü Yaş Aralığı Nedir?

Kansızlık her yaş grubunda görülebilen bir sağlık problemidir. Ancak çocukluk dönemi veya gençlik dönemi gibi dönemlerde kansızlık ile karşılaşma oranı artabilir. Büyüme ve gelişme dönemindeki çocukların yeterli besin alımını sağlayamaması halinde demir eksikliği anemisi görülebilir. Ergenlik döneminde de benzer durum söz konusu olurken genç kızlarda âdet kanamaları nedeniyle yoğun kan kaybı yaşamaları anemi gelişimini tetikleyebilir.

Yaşlılık döneminde değişen beslenme alışkanlıkları ve besin emilim yeteneği nedeniyle anemi gelişebilir.

Tüm bu veriler göz önünde bulundurulduğunda yaşlılık ve çocukluk döneminde kansızlık ile karşılaşma oranının daha yoğun olduğu düşünülebilir.

Kansızlığın Belirtileri Nelerdir?

Kansızlık gelişmesi ile vücuttaki birçok fizyolojik süreç olumsuz yönde etkilenebilir ve bu durum beraberinde bazı belirtiler açığa çıkmasına neden olabilir. Kansızlık belirtileri aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Halsizlik ve yorgunluk
• Soluk cilt
• Baş dönmesi veya baş ağrısı
• Solunum zorluğu
• Kalp atışlarında hızlanma
• Ellerin ve ayakların soğuk olması
• Konsantrasyon bozukluğu

Kansızlık Türleri Nelerdir?

Kırmızı kan hücrelerinin sayısının azalması, boyutlarının küçülmesi veya hemoglobin içeriğinin düşmesi sonucu anemi açığa çıkabilir. Anemi gelişme nedeni farklılık gösterebilir ve ortaya çıkma sebebine göre farklı çeşitlere ayrılabilir.

• Demir eksikliği anemisi: en sık görülen anemi türlerinden biri demir eksikliği nedeniyle gelişen anemidir. Yeterli miktarda demir alınamaması halinde kırmızı kan hücrelerinin hemoglobin üretiminde azalmalar meydana gelebilir ve beraberinde anemi gelişebilir.
• Vitamin eksikliği anemileri: B12 vitamini veya folik asit eksikliği nedeniyle kırmızı kan hücreleri yeterli miktarda gelişemeyebilir ve bu durumun beraberinde kansızlık oluşabilir.

• Hemolitik anemi: genetik faktörler, geçirilen bazı enfeksiyonlar veya otoimmün hastalıklar nedeniyle kırmızı kan hücreleri normalden daha hızlı bir şekilde yok olabilir. Bu durum hemolitik anemi olarak adlandırılır.
• Talasemi: genetik bir hastalık olan talasemi nedeniyle kırmızı kan hücreleri normalden farklı bir şekilde üretilebilir. Meydana gelen değişimler kansızlık yaratabilir.
• Orak hücreli anemi: hem anne hem de babadan geçebilen kalıtsal bir kan bozukluğu olan orak hücreli anemi, kırmızı kan hücrelerinin normalde olması gereken yuvarlak şeklini ve esnekliğini kaybetmesi sonucu gelişir. Normal kan hücreleri kılcal damar yapılarından geçiş yaparken orak yapısına sahip kan hücreleri damarlardan geçiş yapamazlar ve bu durum hayati bir tehlikeye yol açabilir.
• Aplastik anemi: kemik iliği kırmızı kan hücre gelişiminde rol alır. Kemik iliği yetmezliği gelişmesi halinde vücutta ihtiyaç duyulan kadar kan hücresi üretilemeyebilir ve beraberinde kansızlık gelişebilir. Aplastik anemi hayati riske yol açabilecek ciddiye alınması gereken bir anemi türüdür.

Kansızlık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kansızlığın tedavisi altta yatan nedene göre değişir. Kansızlık tespit edilmesi halinde bu duruma neden olan ana faktöründe teşhis edilmesi buna yönelik bir tedavi planlanması yapılması gerekir.

Kişide demir eksikliği anemisi söz konusu ise bu noktada başvurulan ilk adım demir takviyesi alınmasıdır. Demir içeriğiyle zengin olan gıdalar günlük beslenmeye eklenerek besin yoluyla alınan demir miktarı da arttırılabilir. Kırmızı et, karaciğer, koyu yeşil yapraklı sebzeler bu noktada tercih edilebilecek gıdalar arasında yer alır.

B12 vitamini veya folik asit eksikliği söz konusu ise yine gıda takviyeleri alınabilir ve beslenmeye bu vitaminlerden zengin gıdalar eklenebilir.

Hemolitik anemilerde ilaç tedavilerine başvurulur. Bağışıklık sisteminin kırmızı kan hücrelerini yok etmesini engellemeye veya yavaşlatmaya yönelik ilaçlar alınabilir.

Kronik hastalıklar nedeniyle anemi gelişmesi halinde ana hastalığın tedavi edilmesiyle aneminin iyileşmesi sağlanabilir. Böbrek yetmezliği veya iltihaplı bağırsak hastalığı gibi hastalıkların tedavisiyle anemi problemi ortadan kalkabilir.

Talasemi tedavisi ise hastalığın türüne ve ciddiyetine bağlı olarak değişirken; ilaçlar, kan nakilleri veya kemik nakli gibi yöntemler tedavi seçenekleri arasında yer alır.

Beslenme ile Kansızlık Arasındaki İlişki Nedir?

Beslenmeyle kansızlık arasında yakın bir ilişki olabilir. Demir, B12 vitamini ve folik asit direkt olarak kan üretiminde görev alan vitaminler ve minerallerdir. Yetersiz beslenme veya besin çeşitliliğinin sağlanmadığı durumlarda bazı vitamin mineral eksiklikleri gelişebilir ve beraberinde anemi gözlemlenebilir. Yetersiz beslenme kadar besin maddelerinin emilimini önleyen sindirim problemleri sonucu da kansızlık gelişebilir. Bu durumun da temelinde ihtiyaç duyulan besin öğelerinin gıda yoluyla vücuda alınamaması yer alır.

Vitamin Eksikliği ve Kansızlık Arasındaki İlişki Nedir?

Vitamin eksikliği nedeniyle farklı anemi türleri gelişebilir. Demir eksikliği anemisi yaygın görülen bir kansızlık çeşididir. Vücuda yeterli miktarda demir alınamadığı için yeterli miktarda kan hücresi üretilemeyebilir. Bu durumun sonucunda ise kansızlık görülebilir. Benzer bir şekilde B12 vitamini ve folik asit eksikliği sonucu da kırmızı kan hücrelerinin normal gelişimi sekteye uğrayabilir ve durum kansızlık ile sonuçlanabilir.

Dolaylı yoldan C vitamini eksikliği de kansızlık görülme sıklığını arttırıyor olabilir. C vitamini vücutta demir emilimini arttırmaya yönelik reaksiyonlar gösterir. C vitamini sayesinde tüketilen demirden daha fazla fayda sağlanabilir.

Kan Yapan Yiyecekler Nelerdir?

Demir, folik asit ve B12 vitamini içeren yiyecekler kan yapan yiyecekler olarak düşünülebilir. Hemoglobin veya kan hücresi üretiminde görev alan bu vitamin ve mineraller dengeli bir beslenme içerisinde besin yolu ile alınabilir. Kan yapan yiyecekler aşağıdaki şekilde listelenebilir.

• Kırmızı et
• Tavuk
• Balık
• Baklagiller
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Kuru meyveler
• Pekmez
• Tam tahıllar

Kansızlığı Önlemek İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Kansızlığı önlemede sağlıklı bir yaşam tarzı ve dengeli beslenme büyük bir yere sahiptir. Demir açısından zengin yiyecekler günlük beslenmeye eklenerek ihtiyaç duyulan demir alımı sağlanabilir ve demir eksikliği nedeniyle gelişebilecek olan aneminin önüne geçilebilir. Demir içeren gıdalarla beraber C vitamini içeren gıdalar tüketmek ise demir emilimini arttırarak tüketilen demirden maksimum verimle faydalanabilmesini destekler. Bu noktada bir et yemeğinin yanında bol limonlu bir salata yemek gibi bir örnek verilebilir.

Tüketilen besinlerin çeşitliliği oldukça önemlidir. Taze sebze ve meyvelere günlük beslenmede yer verildiği gibi ihtiyaç duyulan kadar protein alınmasına da özen gösterilmelidir. Farklı besin gruplarına mutlaka yer verilmelidir.

Sigara içmekten kaçınmak, aşırı alkol tüketiminden kaçınmak gibi alışkanlıklar kansızlık gelişme riskini azaltabilir. Düzenli egzersiz yaparak kan dolaşımı desteklenebilir ve bu durum oksijen taşınmasına yardımcı olarak kansızlık gelişme riskini yine azaltabilir.

Yıllık sağlık muayeneleri ve kan testleri yaptırılarak mevcut sağlık durumuna yönelik bilgiler edinilebilir. Böylece olası bir besin eksikliğinin söz konusu olması ve anemi riski ile karşı karşıya kalınması halinde anemi gelişmesini veya şiddetinin artmasını önlemek adına erken müdahale şansı yakalanabilir.

İnflamatuar bağırsak hastalığı veya böbrek hastalığı gibi kronik bir hastalığın söz konusu olması halinde ise bu hastalığın tedavisi aksatılmamalıdır. Böylece kronik hastalık nedeniyle gelişebilecek olan kansızlık problemi de önlenebilir.