Büyüme Geriliği Nedir? Neden Olur?

Büyüme geriliği, genellikle çocukluk döneminde açığa çıkan, çocuğun beklenen büyüme hızından daha yavaş bir şekilde büyümesi ile karakterize olan bir durumdur. Genellikle boy ve kilonun diğer yaşıtlara kıyasla daha düşük değerlere sahip olması ile anlaşılır. Büyüme geriliği, yetersiz beslenme, genetik faktörler veya kronik hastalıklar sonucunda gelişiyor olabilir. Ailenin çocuklarında büyüme geliğine yönelik belirtiler gözlemlemesi halinde bir pediatri doktorundan destek alması önerilir. Böylece büyüme geriliğinin şiddeti ve açığa çıkarabileceği fizyolojik veya psikolojik olumsuz durumlar minimum düzeye indirilebilir.

Büyüme Geriliği Nedir?

Büyüme geriliği genellikle çocukluk döneminde açığa çıkan, çocuğun ya da bireyin yaşına göre beklenen büyüme hızından önemli derecede sapması olarak tanımlanan bir durumdur. Çocuğun yaşı ve cinsiyeti dikkate alınarak yapılan büyüme değerlendirmeleri sonucunda büyüme geriliği teşhisine varılabilir. Çeşitli nedenler kapsamında gelişebilen bu durum vücut boyunun ve kilosunun normalden daha yavaş artması anlamını taşır. Beslenme eksikliği, kronik hastalıklar, genetik faktörler veya hormonsal sorunlar nedeniyle büyüme geriliği gelişebilir.

Çocuklarda Büyüme Geriliği Belirtileri Nelerdir?

Büyüme geriliğinin ön plana çıkan belirtileri arasında boy kısalığı ve kilo yetersizliği yer alır. Dünya genelinde çocukların bulunduğu yaşa göre olması gereken kilo ve boy değerlerini gösteren çizelgeler kullanılır. Yapılacak olan boy ve kilo ölçümü ardından bu çizelgeler üzerinden çocuğun mevcut büyüme durumu değerlendirilebilir. Değerlerin olması gereken aralıklardan düşük olması halinde büyüme geriliği şüphesi duyulabilir ve temelinde yatan ana neden incelenir. Boy ve kilo haricinde, büyüme geriliği şüphesi yaratabilecek diğer belirtiler ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Yavaş büyüme hızı
• Fiziksel, zihinsel veya duygusal gelişim geriliği
• İştahsızlık ve beslenme problemleri
• Hareket ve kas zayıflığı
• Kemik deformiteleri
• Kronik hastalık belirtileri

Ebeveynlerin çocuklarında bu tür belirtiler gözlemlenmesi halinde mutlaka bir pediatriste başvurması önerilir. Erken müdahale ve doğru tedaviler ile ciddi sonuçlara sebep olabilecek büyüme geriliğinin önlenmesi sağlanabilir.

Büyüme Geriliğini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Büyüme geriliği, genellikle çocukluk döneminde daha yaygın olarak tanımlanır, ancak yetişkinlerde de görülebilir. Büyüme geriliği çeşitli nedenlere bağlı olarak farklı şekillerde tezahür edebilir. Büyüme geriliğini etkileyen faktörler aşağıdaki şekilde açıklanabilir.

• Beslenme Eksikliği: Yetersiz veya dengesiz beslenme, vücudun ihtiyaç duyduğu besin maddelerini alamamasına ve bu nedenle büyüme geriliğine yol açabilir.
• Genetik Faktörler: Aile geçmişi ve genetik faktörler, bir kişinin büyüme paternini etkileyebilir. Ailede kısa boylu bireylerin olması, çocuğun boyunun kısa olma olasılığını artırabilir.
• Hormonal Sorunlar: Hormon üretiminde veya salınımında sorunlar, büyüme geriliğine neden olabilir. Örneğin, büyüme hormonu eksikliği büyüme geriliğine yol açabilir.
• Kronik Hastalıklar: Bazı kronik hastalıklar, büyüme geriliği riskini artırabilir. Örneğin, diyabet, böbrek hastalıkları, bağışıklık sistemi sorunları ve kalp hastalıkları bu duruma neden olabilir.
• Psikososyal Faktörler: Çocuğun stres, travma veya kötü yaşam koşulları gibi psikososyal faktörlere maruz kalması, büyüme geriliğine katkıda bulunabilir.

Büyüme Geriliğinin Yaygın Görüldüğü Yaş Aralıkları Nelerdir?

Büyüme geriliği genellikle çocukluk döneminde gelişen bir durumdur. Ancak bazı kişilerde yetişkinlik döneminde de büyümelerine yönelik bazı problemler ile karşılaşılabilir. Büyüme geriliği görülen yaş aralıkları aşağıdaki gibidir.

• Bebeklik ve çocukluk dönemi (0- 2 yaş): bu dönemde büyüme hızı oldukça hızlıdır ve büyüme geriliği problemi yaşanması hâlinde bu durum belirgin sonuçlar açığa çıkarabilir. Hormonal problemler veya yetersiz beslenme nedeniyle bu dönemde büyüme problemleri gelişebilir.
• Okul çağı (6- 12 yaş): Hızlı büyüme dönemi bu yaş aralığında da devam eder. Ancak hormonal yetersizlikler veya yetersiz beslenme yine büyüme geriliği yaşanmasına neden olabilir.
• Ergenlik dönemi (12- 18 yaş): Ergenlik dönemi, hızlı büyüme ve ergenlik belirtileri (örneğin, adet dönemi başlama, bıyık çıkma) ile karakterizedir. Ancak bazı gençler, ergenlik döneminde beklenen büyüme hızına ulaşamayabilirler. Bu dönemde büyüme geriliği, hormonal sorunlar veya genetik faktörlerden kaynaklanabilir.
• Yetişkinlik (18 yaş ve üzeri): Büyüme dönemi tamamlandığında, vücut boyu artışı genellikle durur. Ancak bazı durumlarda, büyüme plakalarının kapanmasına rağmen yetişkinlik döneminde büyüme geriliği görülebilir.

Genetik Faktörlerin Büyüme Geriliğine Etkisi Nedir?

Genetik faktörler ve büyüme geriliği arasında önemli bir ilişki bulunur. Bireyin ailesinden aldığı genetik bilgi büyüme hızını etkileyebilir. Büyüme hızı ve boy genetik faktörler neticesinde kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Bu noktada aile geçmişi gündeme gelen ilk başlıktır. Ailenin geçmişinde kısa boylu veya yavaş büyüme hızına sahip bireylerin olması halinde bu durumdan çocuklar da etkilenebilir. Ancak aile içi değişkenlik olabileceği unutulmamalıdır. Genetik faktörler aynı aile içinde bile farklılık gösterebilir. İki kardeşin büyüme hızı ve boyları birbirinden farklı olabilir.

Nadiren de olsa genetik mutasyonlar veya genetik sendromlar büyüme geriliği ile ilişkilendirilir. Turner Sendromu veya Down sendromu gibi genetik bozukluklar büyüme geriliğine yol açabilir.

Yetersiz Beslenmenin Büyüme Geriliğine Etkisi Nedir?

Yetersiz beslenme ve büyüme geriliği arasında ciddi bir bağ vardır. Çocukların yeterli besin alamamaları veya gerekli besin maddelerini eksik almaları büyüme geriliği ile sonuçlanabilir. Özellikle protein eksikliği kas ve kemik gelişimini olumsuz yönde etkilediğinden boy uzamasıyla yakın bir ilişkiye sahiptir. Proteinler büyüme ve gelişme için temel öneme sahip besin maddeleridir. Yetersiz protein alınması halinde vücut yeni hücreler oluşturmada, doku onarımlarında ve büyümede gerilik yaşayabilir. Özellikle çocukluk döneminde yeterli miktarda protein alınması elzem bir konudur.

Yetersiz kalori alımı vücudun enerji gereksinimini karşılayamamasına neden olur. Yetersiz enerji alımı büyüme ve gelişme geriliği ile sonuçlanabilir.

Besin çeşitliliğinin sınırlı olması veya yeterli miktarda besin alınmaması vitamin ve mineral eksiklikleri açığa çıkmasına da neden olabilir. Vitamin ve mineraller vücudun birçok biyolojik sürecinde önemli rollere sahiptir. Özellikle vitaminler, kalsiyum, demir, magnezyum ve çinko gibi besin maddeleri büyüme ile yakından ilişkilidir. Yetersiz beslenme sonucunda vitamin ve mineral eksikliği büyüme geriliğine neden olabilir.

Yeterli Beslenme ile Büyüme Geriliği Önlenebilir Mi?

Herhangi bir genetik faktör veya kronik hastalık olmaması halinde büyüme geriliği yeterli beslenme ile önlenebilecek bir durumdur. Yeterli beslenme ile çocukların büyüme ve gelişme süreçlerini destekleyen temel besin ihtiyaçları karşılanabilir. Dengeli bir beslenme planı uygulanması, yeterli miktarda protein alımına özen gösterilmesi, taze meyve ve sebzeler tüketilmesi ve süt ürünlerine beslenmede yer verilmesi büyüme geriliğini engellemede önemli başlıklardır. Bu noktada su tüketimi de ihmal edilmemelidir. Su, vücudun ihtiyaç duyduğu sıvıyı sağlar ve tüm biyolojik süreçler için önemlidir. Yeterli miktarda su tüketimi her yaş grubu için gereklidir.

Kronik Hastalıklar ve Büyüme Geriliği Arasındaki Bağlantı Nedir?

Kronik hastalıklar, uzun süreli veya sürekli olarak devam eden sağlık sorunlarıdır ve vücudu çeşitli yollarla etkileyebilirler. Vücut hastalığa karşı savaşmak ve normal fonksiyonlarını sürdürebilmek için daha fazla enerji kaynağına ihtiyaç duyarlar. Bu noktada kronik hastalıklar nedeniyle beslenme eksikliği gündeme gelebilir. Hem hali hazırdaki ihtiyaç duyulan besin miktarının artması hem de hastalık nedeniyle oluşabilecek iştah kaybı gibi semptomlar ciddi besin açıklıkları ile sonuçlanabilir. Bu durum büyüme ve gelişmeyi uzun vadede olumsuz yönde etkileyebilir.

Kronik hastalıklar vücutta metabolizma değişiklikleri yaratabilir. Bu durum da beraberinde yetersiz vücut enerjisini ve büyüme gerildiğini getirebilir.

Kronik hastalıklar hormon seviyelerini etkileyebilir ve büyüme hormonu üretimini azaltabilir. Büyüme hormonu yetersizliği sonucunda büyüme geriliği ile karşılaşılabilir.

Hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar da büyüme hormonu miktarını azaltabilir veya büyümeyi yavaşlatabilir.

Büyüme Geriliği Teşhisi Nasıl Konulur?

Büyüme geriliğinden şüphelenilmesi halinde bu durum aksatılmadan mutlaka bir sağlık kuruluşuna danışılmalıdır. Yapılacak olan sıralı değerlendirmeler ile büyüme geriliği teşhisi konulabilir. Teşhis konulabilmesi için öncelikle doktor hastanın öyküsünü öğrenmek üzere anamnez alır. Aile geçmişi, doğum öyküsü, beslenme alışkanlıkları, kronik hastalıkların varlığı ve ilaç kullanımı gibi çocuğun büyüme ve gelişimini etkileyebilecek olan başlıklar kapsamında sorular sorulur. Ardından doktor fiziksel muayene gerçekleştirir. Boy, kilo, baş çevresi ve vücut oranları parametreler ile ölçülür. Bunlara ek olarak kas gelişimi, kemik yapısı ve cilt durumu gibi unsurlar da değerlendirilir.

Çocuğun büyüme grafiği değerlendirmesi yapılır. Dünya genelinde kullanılan bu grafikler çocuğun mevcut gelişimi ile ilgili yorum yapılabilmesini sağlar. Çocukların düzenli olarak büyüme grafikleri çizilir ve izlenir. Böylece gelişimleri takip altında tutulabilir.

Gerekli durumlarda kan testleri ve idrar testleri gibi laboratuvar tetkiklerine başvurulabilir. Testler sayesinde yetersiz beslenme, hormonal dengesizlikler, demir eksikliği veya diğer sağlık sorunları teşhis edilebilir. Böylece büyüme geriliği ile bu durumun temelinde yer alabilecek sağlık durumu da tespit edilebilir.

Röntgen gibi görüntüleme testleri ile büyüme plakaları ve kemik yapısı değerlendirilebilir. Bunlara ek olarak endokrinolojik değerlendirmeler de yapılabilir. Tüm tetkikler sonucunda büyüme geriliği teşhisi konulabilir.

Büyüme Geriliği ve Zekâ Gelişimi Arasındaki İlişki Nedir?

Büyüme geriliği ve zekâ gelişimi arasında karmaşık bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişki, birçok faktörün etkileşimiyle şekillenir ve kesin bir kurala bağlanması zor bir durumdur. Yetersiz beslenme sonucunda büyüme geriliği gelişen durumlarda zekâ gelişimi de olumsuz yönde etkilenmiş olabilir. Beyin gelişimi ve bilişsel işlevler için ihtiyaç duyulan; protein, demir, çinko, Omega- 3 yağ asitlerinin alınamaması zekâ gelişimi için bir engel oluşturabilir.

Kronik büyüme geriliği, çocuğun vücut büyümesinin yanı sıra zekâ gelişimini de etkileyebilir. Yetersiz beslenme veya kronik sağlık sorunları nedeniyle büyüme geriliği yaşayan çocuklar, zekâ gelişiminde gecikmeler yaşayabilirler.

Büyüme geriliğinin hormonal bozukluklar veya genetik hastalıklardan kaynaklanması halinde bu durum zekâ gelişimini de olumsuz yönde etkileyebilir. Yaşanan hastalıkların beraberinde büyüme geriliği ve zekâ geriliği birlikte gözlemlenebilir.

Büyüme Geriliğinin Psikolojik Etkileri Nelerdir?

Büyüme geriliği, çocuklar üzerinde psikolojik etkilere neden olabilen önemli bir sorundur. Bu etkiler, çocuğun yaşına, büyüme geriliğinin nedenlerine ve sorunun nasıl ele alındığına bağlı olarak değişebilir. Büyüme geriliği yaşayan çocukların okul arkadaşlarına veya diğer yaşıtlarına göre kısa boylu olması çocuklarda düşük özsaygı problemleri yaratabilir. Çocuklar kendi bedenlerini ve görünüşlerini kabul etmede zorluk yaşayabilirler.

Yaşanabilecek olan öz saygı problemleri, özgüven eksikliği yaratabilir. Bu durum çocukları sosyal izolasyona sürükleyebilir.

Büyüme geriliği bazı çocuklarda depresyon ve anksiyete gibi duygusal sorunlar açığa çıkarabilir. Psikolojik sağlığın olumsuz etkilenmesi çocukların akademik performans sorunları yaşamasına da neden olabilir.

Büyüme Geriliğinin Tedavisi Nedir?

Büyüme geriliği tedavisi, temelinde yer alan nedene ve çocuğun özel ihtiyaçlarına göre değişkenlik gösterir. Bir sağlık uzmanının gözetimi altında uygulanması gereken tedaviler, kişiye özel planlanmış bir tedavi kapsamında uygulanır.

Bir kişi için uygun tedavinin belirlenebilmesi adına altta yatan ana nedenin tespit edilmesi gerekir. Yetersiz beslenme teşhisi konulması halinde çocuğun veya bireyin beslenme alışkanlıklarının iyileştirilmesi üzerine çalışılmalıdır. Bu noktada bir diyetisyen desteği alınarak ideal beslenme planı öğrenilebilir. Bazı durumlarda besin takviyelerine ihtiyaç duyulabilir.

Büyüme hormonu eksikliği gibi hormonal problemler sonucunda gelişen büyüme geriliğinde ise hormon tedavisi uygulanabilir. Büyüme hormonu tedavisi sıkça başvurulan tedavi yöntemleri arasındadır.

Büyüme geriliği yaşayan çocuklar duygusal ve psikolojik olarak desteklenmelidir. Öz saygı sorunları, stres ve anksiyete gibi psikolojik sorunların yaşanmasını önlemek veya tedavi edilmesini sağlamak adına çocuğun psikolojik destek alması sağlanabilir.