Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları

Vücuttaki sistemlerin çalışabilmesi ve fonksiyonların yerine getirilmesinde hormonların büyük bir rolü vardır. Hormonlar iç salgı bezleri tarafından salgılanır ve bu bezler endokrin sistemi oluşturur. Tiroit bezleri, hipofiz, hipotalamus, yumurtalık, testisler, pankreas, böbrek üstü bezleri ve damarlarda bulunan endotel hücreler endokrin sistemi oluştururlar. Bezlerde gelişebilen bir sağlık problemi, hormonların yetersiz salgılanması veya gereğinden fazla salgılanması hormonsal hastalıklara sebebiyet verebilir. Tek bir hormonsal eksiklik veya fazlalık farklı sistemleri etkileyerek kapsamlı sağlık problemlerinin açığa çıkmasıyla sonuçlanabilir. Endokrinolojiye yönelik hastalıklar aksatılmamalı ve tedavi edilmelidir.

Metabolizma Hastalıkları Nelerdir?

Metabolizma hastalıkları çeşitli başlıklardan oluşur. Vitamin ve mineral emiliminde eksiklikler, diyabet, obezite, guatr, Hashimoto, çeşitli cinsel hastalıklar, çölyak gibi besin emiliminden sorumlu hastalıklar metabolizma hastalıkları arasında yer alır. Bu hastalıklarının yanı sıra; hipertansiyon, insülin direnci, hipofiz bezi hastalıkları, böbrek üstü bezi hastalıkları, aşırı tüylenme, kan yağları metabolizması hastalıkları, testis ve overin kaynaklı hastalıklar, osteoporoz gibi metabolik kemik hastalıkları ve kısırlık metabolizma hastalıkları arasında yer alan diğer başlıklardır.

Metabolizma Hastalıkları Neden Olur?

Metabolizma hastalıklarının oluşma nedenleri arasında çoğunlukla kalıtımsal faktörler açığa çıkar. Aile geçmişinde metabolik hastalığa sahip olan bireylerde yetişkinlik döneminde bu metabolik hastalıklara sahip olma ihtimalleri artmaktadır. O metabolizma hastalıkları geçirilen bir travma sonucunda da açığa çıkabilir. Özellikle, beyinde hipofiz bezine yönelik gelişen bir travma sonucunda çeşitli hormonsal değişimler gözlemlenebilir ve metabolik hastalıklar açığa çıkabilir. Böbrek üstü bezlerinin hasara uğraması halinde ise başta kortizol hormonu olmak üzere birçok hormonun sekresyonunda sorunlar açığa çıkar. Bu durum kan şekeri dengesinden tansiyona kadar vücuttaki birçok işleyişi değiştirebilir.

Bazı metabolizma hastalıklarının ise oluşum nedenleri hala daha tam olarak bilinmemektedir. Hastalıklar üzerine yapılan çalışmalar devam etmektedir.

Metabolizma Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?

Metabolizma hastalıklarının çeşidine göre gösterdiği belirtiler son derece farklıdır. 1 kişinin büyüme hormonu salgılamasına yönelik problemi olması halinde boyunda kısalık veya büyüme problemleri gözlemlenebilir. Bir kadının cinsel hormon yetmezliği olması halinde, cinsel isteksizlik, vajinal kuruluk veya kısırlık gibi çeşitli belirtiler açığa çıkabilir. Bu durumun erkekler üzerinde olması halinde, ereksiyon problemleri, testislerde küçülme, sakal çıkmaması, meme büyümesi ve kısırlık gibi belirtiler gözlemlenebilir.

Tiroit bezine yönelik bir metabolizma hastalığının olması halinde metabolizma hızında değişimler gözlenir. Tiroit bezlerinin az çalışması kişilerin kilo alma ve beraberinde diyabet gibi çeşitli hastalıklara yakalanma riskini arttırır. Fazla çalışması ise tam tersi bir şekilde metabolizma hızını arttırarak yine vücutta çeşitli komplikasyonlar açığa çıkarabilir. Diyabet de metabolizma hastalıklarından biridir. Diyabete bağlı olarak iştahta artış, kilo alma, uyku apnesi, ileri vakalarda kalp damar rahatsızlıkları gibi çeşitli belirtiler açığa çıkabilir. Metabolizma hastalıklarına bağlı olarak kişilerin sindirim yetilerinde eksiklikleri oluşması halinde çeşitli vitamin ve mineral eksiklikleri doğabilir. Bu durum beraberinde kronik yorgunluktan, saç dökülmesine, tırnak yapısının bozulmasına veya çeşitli deri hastalıklarına kadar birçok farklı belirti gösterebilir.

Metabolizma Hastalıkları Nasıl Teşhis Edilir?

Endokrinoloji dalı kapsamında birçok hastalık yer alır. Hastalık çeşitliliğinin artması ile uygulanabilecek olan tedaviler ve teşhis edilmesindeki tetkikler de çeşitlilik gösterir. İlaçlı müdahaleler veya cerrahi müdahaleler gibi çeşitli tedavi yöntemleri vardır. Bazı durumlarda hastalığın sadece takip altında tutulması da yeterli olabilmektedir. Tüm bu basamakları planlayabilmek adına hastalığın doğru teşhisi son derece önemlidir. 

Herhangi bir metabolizma hastalığına yönelik şikâyeti bulunan kişiler endokrinolog tarafından genel muayene altına alınır. Klinik muayene kısmında hastanın geçmişine ve mevcut sağlık profiline yönelik çeşitli sorular sorulur. Kişilerin gösterdiği belirtiler doğrultusunda ihtiyaç duyulan tetkikler doktor tarafından belirlenir. Endokrinoloji hormon salınımı ve kan parametre değerleriyle yakından ilgilenen bir alan olarak istediği tetkikler de bu yöndedir. Hastanın şikayetine göre çeşitli kan, dışkı veya idrar testleri uygulanır. Gerekli durumlarda röntgen veya Emaar gibi görüntüleme tekniklerine de başvurulabilir. Tetkiklerin sonuçlarına göre metabolizma hastalığının teşhisi konulabilir.

Metabolizma Hastalıkları İçin Hangi Doktora Gidilir?

Metabolizma hastalıkları endokrin sistem ile ilişkilidir. Bu noktada metabolizma hastalıklardan şüphelenilmesi halinde mutlaka bir endokrinoloji uzmanına danışılmalıdır. Klinik muayene ve gerekli tetkikler ardından doktorunuz teşhisi koyarak, tedavi planlaması yapar. Bu tür hastalıklarda dönemsel kontroller büyük önem taşır. Doktorunuzun önerdiği sıklıklarla görüşmek ve gerekli kontrolleri ihmal etmemek hastalığın ilerleyişini önlemek ve tedavisini sağlamak adına son derece gereklidir.

Çocuk Metabolizma Hastalıkları Nelerdir?

Metabolizma hastalıkları hayatın her döneminde açığa çıkabilen hastalıklardır. Bazı hastalıkların seyri yetişkinlik döneminde açığa çıkmalarına neden olurken çocuk metabolizma hastalıkları başlığı farklı alt başlıklara ayrılır. Çocukluk döneminde en sık gözlenen metabolizma hastalıklarından biri büyüme hormonunu salgılanması sırasında gerçekleşen problemlere dayalıdır. Diğer metabolizma hastalıkları ise sırasıyla aşağıdaki gibidir;

• Şişmanlık
• Tiroit Hastalıkları; Hipotiroidi, Hipertiroidi
• Erken Ergenlik Problemleri
• Gecikmiş Ergenlik
• Diyabet
• Boy Bacak Kısalığı
• Osteoporoz ve Diğer Kemik Hastalıkları
• Tip 1 Diyabet
• Cinsel Gelişim Bozuklukları
• Aşırı Kıllanma
• Zayıflık
• Adet Kanamalarında Düzensizlik
• Böbrek Üstü Bezi Hastalıkları

Metabolizma Hastalıkları Tedavisi

Gerekli tetkikler ardından metabolizma hastalığının teşhis edilmesiyle beraber tedavi süreci planlanır. Genellikle metabolizma hastalıklarında ilaç tedavilerine başvurulur. İlaç tedavisiyle birlikte yaşam değişikliklerine gidilmesi gerekebilir. Kişilerin fazla kilosu bulunması halinde diyetisyen eşliğinde kilo vermesi büyük önem taşır. Günlük hayatına çeşitli egzersizler eklemesi ve hareketli bir yaşamı benimsemesi de hastalıkların tedavisinde büyük bir role sahiptir.

Hipofiz bezine yönelik veya diğer hormon salonuna yönelik metabolik hastalıklarda salgı bezlerini uyaran veya baskılayan hormonsal ilaçlar kullanılır. Hastalığının bulunduğu evreye veya ilaçlara gösterdiği tedaviye bağlı olarak bazı durumlarda cerrahi müdahalelere başvurulabilir. Örneğin, tiroit bezinde oluşan modüllere bağlı tiroit hormonlarında bir değişim tespit edilmişse bu modüller cerrahi yöntemler ile alınır. Bazı durumlarda metabolik hastalık komple iyileştirilebilirken bazı durumlarda ise ömür boyu kullanılması gereken bir ilaç planlaması gerekebilir. Metabolik hastalıklarda en doğru tedavi alanında uzman bir endokrinolog tarafından belirlenecektir.

Metabolizma Hastalıklarından Korunmanın Yolları 

Metabolizma hastalıkları genetik olarak aktarılabilen hastalıklardır. Bazılarına sonradan yaşam şeklindeki olumsuzluklara bağlı olarak yakalanılabilir. Bu tür durumların önüne geçilebilmesi için kişilerin sağlıklı bir beslenme programına ve düzenli egzersize günlük hayatlarında yer vermesi gerekir. İdeal kilo sınırları içerisinde bulunmak, kas iskelet sistemine uygun egzersizler yapmak vücuttaki hormon salınımının sağlıklı bir şekilde sürmesini destekler. Bu durum ise birçok metabolizma hastalığından korunmanın temelini oluşturur. Egzersiz ve beslenmenin yanı sıra uyku düzeni de son derece önemlidir. Kişilerin gece saatleri içerisinde 6-8 saat arası verimli bir uyku uyuması yine hormon dengesine olumlu yönde etkilemektedir.

Metabolizma hastalıklarından korunmak için olabildiğince stresten uzak bir hayat yaşanmalıdır. Stresli koşullara sahip bir birey stresinden arınmaya yönelik egzersizler veya meditasyonlara hayatında yer verebilir.

Son olarak gereksiz ilaç kullanımından kaçınmak da metabolizma hastalıklarından korunmak için oldukça önemlidir. Doktorunuza danışmadan ilaç kullanılmamalıdır. Metabolizma hastalıklarına yönelik herhangi bir şüphe duyulması halinde mutlaka bir endokrinoloji uzmanına danışılmalıdır. Erken teşhisinde hastalığın yarattığı tahribatın kolayca önüne geçilebilir.