Enteral Beslenme

Bazı sağlık durumlarında kişiler oral yolla besin alımına devam edemeyebilir. Uzun süreli besin alımının sağlanamaması halinde vücudun malnütrisyona uğramasının önüne geçilmesi için farklı beslenme yollarına başvurulur. Bu noktada gündeme enteral ve parenteral beslenme gelir. “Enteral nedir?” sorusuna açıklama getirilerek açıklamaya başlanabilir. Enteral beslenme, hastaya özel formülasyonlar ile hazırlanmış olan besin çözeltileri direkt olarak ilgili sindirim organına verilmesidir. Parenteral beslenme tercih edilmesi halinde ise hastanın damar yoluyla beslenmesi sağlanır. Bazı vakalarda bu tür beslenme şekilleri geçici süreliğine uygulanan yöntemler olurken sindirim sistemini kullanamayan hastalar veya bitkisel hayat sürdüren kişilerde bu tür beslenme yöntemleri ömür boyu uygulanır.

Enteral Beslenme Nedir?

Beslenme günlük alınması gereken makro ve mikro besinlerin ve sıvı gereksiniminin hastanın direkt olarak işlevsel olan gastrointestinal kanalına verilmesidir. Hasta oral yoldan besin alımı sağlayamadığı noktalarda enteral beslenme şekline başvurulur. Kemoterapi veya radyoterapi hastaları başta olmak üzere oral yolla besin alımı yapamayan kişilere enteral beslenmeye başvurulur. Enteral beslenmede günlük alınması gereken besin miktarı doktor ve diyetisyen tarafından belirlenir. Mama formundaki gıdalar uygulanan enteral beslenme yöntemine göre hastanın ilgili sindirim sistemine verilir.

Enteral beslenmenin farklı çeşitleri bulunur. Hastanın sağlıklı bir şekilde işlevine devam eden sindirim organları kapsamında hasta için ideal olan enteral yol belirlenir. “Enteral yol ne demek?” sorusu bu noktada gündeme gelebilir. Enteral yol hastanın sağlıklı bir şekilde sindirim gerçekleştirebilecek organına yönelik beslenme sağlanması için tercih edilen yöntemdir. Enteral yollar; nazal yol, cerrahi gastronomi yolu, cerrahi jejunostomi yolu veya perkütan endoskopik gastrostomi (PEG) yolu şeklinde olabilmektedir. Tercih edilecek enteral yol hastanın durumuna ve doktorun gözlemlerine göre belirlenir. Belirlenen enteral yola göre, enteral beslenme planlaması yapılır.

Parenteral Beslenme Nedir?

Parenteral beslenme kişinin günlük alması gereken besin ihtiyaçlarını damar yoluyla sıvı beslenme aracılığıyla alması halidir. Glikoz, protein, aminoasit, yağ, vitamin ve çeşitli mineraller içeren parenteral karışımlar damar yolu ile hastalara verilir. Bu sayede kişilerin oral beslenme veya sindirim süreci atlanarak malnütrisyona uğramalarının önüne geçilir. Parenteral beslenme genellikle 3 gün içerisinde oral beslenme imkanına sahip olmayan hastalar için tercih edilen bir beslenme şeklidir. Parenteral beslenme tıbbi bir terim olup 2 çeşide ayrılır. Total parenteral beslenme ve parsiyel parenteral beslenme olmak üzere bu beslenme türü 2 alt başlıkta incelenir. Total parenteral beslenmede sindirim sistemi tamamıyla devre dışı bırakılır. Parsiyelde ise bazı yiyecekler için sindirim sistemi yine kullanılmaktadır.

Parenteral beslenme genellikle yoğun kusma, ishal, kısa bağırsak sendromu, Crohn hastalığı veya yüksek radyasyon maruziyeti rahatsızlıklarına sahip olan kişiler için tercih edilen bir beslenme şeklidir.

Enteral Beslenme Kimlere Uygulanır?

Enteral beslenme iştah azalması problemi yaşayan, yutma güçlüğü çeken veya geçirilen operasyon nedeniyle oral yolla besin alımına devam edemeyen kişiler için tercih edilen bir yöntemdir. Kişilerde hastalıktan kaynaklı yemek yemeyi zorlaştıran bir yorgunluk olması kişinin sürekli mide bulantısı veya kusma problemleriyle karşı karşıya olması durumunda da enteral beslenmeye başvurulabilir. Kritik hastalıklarda veya yaralanmalara bağlı olarak enerji alımının arttığı ancak kişinin iştahını olumsuz etkilendiği durumlarda da enteral beslenme uygulanır. Yemek yemeyi zorlaştıran ancak besin alımını artmasına ihtiyaç duyan nörolojik hastalıklarda, vücudu yoğun strese sokan hastalıklarda da enteral beslenme tercih edilir.

Enteral beslenme her yaş grubundaki bireye uygulanabilir. Küçük çocuklarda veya bebeklerde kritik bir hastalık geliştiği durumlarda gelişim geriliği oluşmasını önlemek üzere enteral beslenmeye başvurulur.

Enteral Beslenme Nereden Yapılır?

Enteral beslenme farklı türlere sahiptir. Amerikan gastroenteroloji kolejine göre 6 ana enteral beslenme türü bulunur. Her bir tüpün midede veya bağırsakta nerede sonlandığı ve nereden başladığı değişkenlik gösterir. Kişinin sağlık durumuna göre hangi tür tüp uygulanacağı ve tüpün yerleşim noktası belirlenir tüm bu belirlemeler doktor tarafından yapılır. Doğru enteral tüpün yerleştirilmesi ve doğru yolun tercih edilmesi ardından ise kullanılacak olan enteral formül belirlenir.

Ana enteral beslenme türleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir

• Nazogastrik tüp: burunda başlayan ve midede sonlanan yöntemdir.
• Orogastrik tüp: ağızda başlar ve midede sonlanır.
• Nazoenterik tüp: burundan bağırsaklara yerleştirilir
• Oroenterik tüp: ağızdan bağırsaklara uzanır.
• Gastrostomi tüp: ameliyat ile karın derisinden mideye yerleştirilen tüptür.
• Jejunostomi tüpü ise ameliyat ile karın derisinden bağırsaklara yerleştirilen tüptür.

Enteral Beslenme Ne Kadar Sürer?

Enteral beslenmede ne tür bir hız aralığında kişiye ne kadar miktarda besin verileceği belirlenir. Enteral beslenme genellikle 20 veya 30 dakikada tamamlanan bir beslenme şekli olup hastanın durumuna göre günde birkaç sefer gerçekleştirilir. Verilecek olan süre ve bir öğünde verilecek olan mama miktarı doktor ve diyetisyen tarafından belirlenir.

Enteral İlaç Nedir?

Kişinin oral yol ile beslenemediği durumlarda günlük alması gereken protein, yağ, karbonhidrat, amino asit, vitamin ve mineraller özel mama formülleriyle bir araya getirilir. Oluşturulan mamalar kişi için uygun olan enteral yol ile direkt olarak ilgili sindirim sistemine iletilir. 

Hastanın oral yol ile ilaç alması mümkün olmadığından uygulanması gereken ilaçlar enteral yol ile de verilebilir. Bu noktada mama ile karıştırılması yerine genellikle enteral yöntemler olan; ağız içine, dil altına veya kolon içine ilaç yerleştirilmesi işlemleri gerçekleştirilebilir.

Enteral Beslenmeye Hangi Hızla Başlanmalıdır?

Enteral beslenmeye başlama hızı beslenmeden kaynaklı gelişebilecek olan komplikasyonların önüne geçilmesinde büyük bir öneme sahiptir. Eğer ki kişinin ciddi bir malnütrisyon durumu yoksa bu noktada genellikle başlama hızlı olarak 30 kcal/kg/gün şeklinde önerilir. Ancak hastanın ciddi bir beslenememe durum olması halinde hastayı refeeding sendromundan korumak adına başlama hızı olarak 10 kcal/kg/gün tercih edilmesi önerilir.

Enteral Beslenme Pompası Nedir?

Enteral beslenme pompası, enteral beslenme tüpünün ucuna yerleştirilen mamanın belirlenen sürede belirlenen miktarda verilmesini sağlayan bir sistemdir. Enteral pompa sayesinde hastanın düzenli ve istenilen miktarda beslenmesi sağlanır. enteral beslenme beslenen kişiler mutlaka enteral beslenme pompasına da sahip olmalıdır.

Enteral Beslenmeye Kaç Ml ile Başlanır?

Enteral beslenmeye kaç mililitre ile başlanacağı hastanın günlük alması gereken protein miktarına ve enerji miktarına göre değişkenlik gösterir. Kişinin katabolik bir dönemde olması hâlinde ihtiyaç duyulan protein miktarı artacağından gerekli olan mililitre miktarı da artabilir. Bundan dolayı kişinin başlangıç mililitresini söylemek için hastaya özgü spesifik bilgilere ihtiyaç duyulur. Enteral beslenme yöntemi de başlangıç mililitresini etkiler. 

Ancak ilk başlama dozu olarak genellikle 25 ml/saat önerilir.

Enteral Beslenme Torbası Nasıl Kullanılır?

Enteral beslenme torbası hastanın yakınında yüksek bir pozisyonda kalacak şekilde konumlandırılır. Bu sayede enteral beslenme pompası da verimli bir şekilde çalışabilir. Enteral beslenmede kişinin günde alması gereken kalori miktarına göre enteral beslenme poşeti takılır. Poşetin ucundan geçen enteral tüp hastanın hangi tür enteral beslenmeye besleneceğine göre değişkenlik gösterebilir. 

Enteral Beslenme Torbaları Ne Kadar Sürede Değiştirilmelidir?

Enteral beslenmede hastanın günlük kalori miktarı ve bir günde tüketmesi gereken protein miktarı belirlenir. Belirlenen oranda kişinin ihtiyaç duyduğu mama formülasyonu hazırlanır ve enteral beslenme torbasına gerekli takviyeler sağlanır. Kişinin bir günlük beslenmesinin tamamlanması ile enteral beslenme torbası içerisinde yer alan formülasyon da bitecektir. Mamanın bitmesi ve bir günün tamamlanmasıyla birlikte enteral beslenme torbası bir yenisiyle değiştirilmelidir.

Enteral Ürünler Nasıl Muhafaza Edilir?

Enteral ürünler açılmadığı müddetçe son kullanma tarihine kadar oda ısısında yani 24 derecede muhafaza edilebilir. Beslenme ürünün kapağının açılması halindeyse buzdolabında 24 saat, oda ısısında ise 8 saat kadar muhafaza edilebilir.

Enteral Beslenme Komplikasyonları Nelerdir?

Enteral beslenme yönteminin bazı komplikasyonları bulunur. Beslenme tüpü ile beslenen hastalarda aspirasyon, tüpün yanlış konumlandırılması veya yerinden çıkmasına bağlı olarak besinlerin yanlış yöne iletilmesinden kaynaklı iltihaplanmalar gelişebilir. Bunun yanı sıra yeniden beslenme bir diğer adıyla refeeding sendromu, ilaçlara bağlı komplikasyonlar, sıvı dengesizliği görülebilir. Bunun haricinde hastanın enteral beslenme yolu ve çevresinde hijyen sağlanmaması halinde tüplerin giriş yerinde enfeksiyonlar veya ajitasyon gibi komplikasyonlar gelişebilir.

Enteral Beslenmede Nelere Dikkat Edilmeli?

Enteral beslenme ile beslenen bir kişinin günlük alması gereken protein miktarı ve kalori miktarı doğru şekilde hesaplanmalıdır. Hastanın tolere edebildiği beslenme hızı saptanmalı ve buna uygun bir şekilde besin veriliş hızı belirlenmelidir. Tercih edilen enteral beslenme şekline göre tüpün doğru yerleştirildiğinden emin olunmalıdır. Aksi takdirde çeşitli komplikasyonlar açığa çıkabilir.

Enteral yol belirlenirken hastanın fizyolojik işleyişi sağlıklı bir şekilde devam eden tüm sindirim organları göz önünde bulundurulmalı ve buna yönelik bir beslenme şekli seçilmelidir. Herhangi bir mide problemi yaşamayan kişilerin günlük beslenmesi sırasında mide fonksiyonlarının da eklenmesi üzerine özenle çalışılmalıdır.

Kullanılan enteral besinlerin son kullanma tarihinin geçmediğinden emin olunmalı ve bu besinler doğru şekilde saklanmalıdır.