Ghrelin-Açlık Hormonu

Ghrelin hormonu açlık ve tokluk döngüsünü düzenlemede etkili, mide tarafından salgılanan bir hormondur. Bir peptit hormonu olan ghrelin salınımı sadece açlık ile ilişkili olmayıp uyku, stres, tüketilen besinler ve obezite gibi faktörlerden de etkilenen bir hormondur. İştahı arttırması ile bilinen bu hormon sindirim sistemini yakından ilgilendirmekle beraber kişilerin kilo alımı veya sağlıklı bir kan şekeri seviyesi olmasını da etkiler. Ghrelin seviyelerinde artışla beraber iştah artışı gözlemlendiği gibi besin tüketiminin sağlanmasıyla beraber ghrelin hormonu seviyeleri düşmeye başlar. Vücutta iştah artırma, enerji dengelenmesi ve büyüme hormonu salınımını uyarma gibi çeşitli rolleri bulunan ghrelin oldukça önemli hormonlara arasında yer alır.

Ghrelin (Açlık Hormonu) Nedir?

Açlık hormonu ghrelin, iştah arttırıcı etkisiyle bilinen bir peptit hormonudur. Besin alımıyla ilgili sinyalleri beyine ileterek vücutta iştahı uyandırır. Mide boşaldıkça salgılanan ve kan dolaşımına geçen hormon beyindeki iştah kontrol merkezine ulaşır. Böylece beyine iletilen açlık sinyalleriyle vücudun enerji alımı uyarılır. Açlıkla beraber; uyku, stres, besin bileşimi ve obezite gibi faktörlerden de etkilenerek salgılanan bu hormon sayesinde vücut yemek yeme ihtiyacı olduğuna yönelik sinyaller verir.

Açlık Hormonu Nasıl Çalışır?

Açlık hormonunun sistematik bir çalışma mekanizması bulunur. Midenin boşalmasıyla beraber ghrelin hormonunun salınımı artmaya başlar. Yemek yedikten sonra düşen ghrelin seviyeleri sindirimin gerçekleşmesi veya tamamlanmaya yaklaşmasıyla beraber tekrar artmaya başlar. Midenin boşalması ghrelin üretimini tetikleyerek hormon salınımı gerçekleşir. Midede salgılanan hormon kan dolaşımı aracılığıyla beyne ulaşır. Beyinde hipotalamusta yer alan iştah merkezine sinyal gönderir. Gelen sinyaller ile iştah artar. Beyin, bireyin yiyecek tüketmesi isteğine yönelik komutlar verir. Bunlarla beraber ghrelin hormonunun mide doluluk hissini azaltmaya etkisi olduğu da bilinir. Özellikle ghrelin seviyesi yüksek kişilerde fazla yiyecek tüketme eğilimi fazlalaşır.

Ghrelin hormonu midenin boşalmasıyla beraber mide asit salgısını arttırarak da faaliyet gösterir.

Ghrelin hormonun diğer hormonlarla etkileşimi bulunur. Özellikle tokluk hormonu olarak adlandırılan leptin hormonu ile tam tersi bir ilişkiye sahiptir. Leptin tokluk hissini arttırırken ghrelin açlığı tetikler. Besin alınmasıyla beraber ghrelin seviyeleri azalır ve leptin seviyeleri artar. Sindirimin gerçekleşmesiyle ise bu durum tam tersi hale dönüşür.

Açlık Hormonu Ne İşe Yarar?

Açlık hormonu ghrelin vücutta önemli rollere sahiptir. Bu roller arasında ilk sırada iştah artırma gelir. Ghrelin bireyin iştahını arttırmaya yönelik sinyaller göndererek açlık hissini uyarır. Gelen sinyaller ile birey daha fazla yiyecek tüketme eğiliminde olur ve enerji alımına yönelir. Ghrelinin bir diğer görevi olan enerji dengelenmesinde ise ghrelin, enerji alımı ve harcaması arasındaki dengeyi düzenlemede görev alır. Bunların yanı sıra büyüme hormonu salımına uyarmada da etkilidir. Ghrelin hormonu büyüme hormonu salınımını tetikler ve büyüme ve gelişmeyi destekler. Bu nedenle sadece besin tüketimi için değil vücudun birçok sistemi için de etkili bir hormondur. Ghrelinin duygudurum ve motivasyon üzerinde etkileri de bulunur. Bazı çalışmalar ghrelin hormonunun beyindeki bazı bölgelerde duygudurum, motivasyon ve ödül sistemini etkileyebileceğini göstermiştir.

Açlık Hormonunun Görevleri Nelerdir? 

Açlık hissi düzenlenmesinde önemli bir rol oynayan ghrelin vücutta çeşitli görevlere sahiptir. Bu görevden aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• İştahı artırır
• Enerji dengesini sağlar
• Gastrointestinal hareketleri etkiler
• Besin alımına teşvik eder
• Büyüme hormonu salınımını uyarır
• Yağ depolamasını arttırabilir
• Duygudurum üzerinde değişiklikler yaratır

Açlık Hormonu Eksikliği Nedir? 

Bazı bireylerde açlık hormonu eksikliği görülebilir. Açlık hormonu eksikliği ghrelin hormonun vücutta yeterli miktarda üretilememesi veya ghrelin salınımında bozukluklar olması durumunda açığa çıkar. Açlık hormonu eksikliği nadir görülen bir genetik bozukluk olup doğuştan leptin eksikliği (congenital leptin defiency) veya Prader- Willi sendromu gibi sağlık problemlerinden kaynaklı gelişebilir.

Açlık hormonu eksikliği nadir görülen bir durum olup genellikle çocukluk çağında tespit edilir. Hormonsal ilaçlarla tedavisi sağlanan bu durumun tedavisi aksatılmamalıdır. Ghrelin hormonu eksikliğinde hastaya ghrelin hormonu takviyesi verilebilir. 

Açlık Hormonu Eksikliği Belirtileri Nelerdir?  

Ghrelin açlık hormonu eksikliği gelişmesi halinde çeşitli belirtiler açığa çıkabilir. Bu belirtiler doğrultusunda aşağıdaki durumlar meydana gelebilir.

• İştahta azalma
• Büyüme geriliği
• Obezite gelişme riskinin artması
• Hipoglisemi atakları
• Metabolik sorunlar

Ghrelin Hormonu Ne Zaman Artar?

Ghrelin hormonu genellikle açlık durumu ile ilişkilidir. Midenin boşalması ile ghrelin hormonu miktarlarında artış görülür. Açlık sırasında seviyeler en yüksek noktaya ulaşırken yemek yedikten sonra bu seviyeler düşer. Ghrelin hormonunun artışında farklı başlıklar da etkili olabilir. Örneğin uyku ve ghrelin hormonu arasında ciddi bir ilişki bulunur. Uyku süresi ve kalitesi hormon salınımını etkileyebilir. Uyku kalitesinin azalması veya uykusuzluk halinde ghrelin hormonunda artış gözlemlenebilir. Bireylerin stresli olduğu dönemlerde ghrelin hormonu salınımı artabilir. Düşük kan şekeri seviyeleri yine ghrelin hormonu salınımını tetikler. Kan şekerinin düşmesi ile açlık hissinde artış gözlemlenebilir.

Yoğun egzersiz yapmak ve yemek saatlerine yaklaşılması ile de ghrelin hormonunda artış görülür. Bu nedenlere bağlı olarak her bireyde farklı seviyelerde ghrelin hormonu salınımı gözlemlenebilir.

Ghrelin Hormonu Nasıl Azaltılır?

Yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı stratejiler ile ghrelin hormonu seviyeleri azaltılabilir. Bu noktada ghrelin seviyesini azaltmanın üzerine çalışmalar gerçekleştiren bireylerin bu hormonun vücutta doğal olarak oluşan bir hormon olduğunu unutmaması gerekir. Seviyelerin ciddi derecede azalmasına yönelik çalışma gerçekleştirmek yerine ghrelin seviyelerinin dengesinin sağlanması üzerine çalışılmalıdır. Ghrelin hormonunun düzenlenmesine yardımcı olabilecek yöntemler arasında ise ilk sırada düzenli beslenme yer alır. Bireyler düzenli ve dengeli öğünler tüketerek ghrelin hormon düzeylerinin kontrolünü sağlayabilir. Uzun süreli açlıktan kaçınmak ve öğün atlamamak ghrelin hormonunun dengelenmesini destekler.

Sindirim süresini uzatmak ve daha uzun süre tokluk hissetmek adına protein içeren besinlerin tüketilmesi önerilir. Et, balık, tavuk, yumurta, süt ürünleri ve baklagiller gibi protein kaynaklarından bazılarını bulunduran öğünler sayesinde tüm öğünlerde protein alımı desteklenebilir.

Ghrelin hormonu ve uyku düzeni arasında bir etkileşim olduğu bilinir. Yeterli ve kaliteli uyku almaya yönelik çalışmalar gerçekleştirerek ghrelin hormonunun dengelenmesi sağlanabilir. Stres yönetimi de yine seviyelerin azalmasında oldukça önemlidir. Stresli anlarda stres yönetimine yönelik; yoga, meditasyon, nefes egzersizi ve normal egzersiz gibi çeşitli tekniklere başvurulabilir.

Yeterli su tüketimi de ghrelin hormonunun salınımında oldukça etkilidir. Su tüketimi tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak ghrelin hormonunun etkisini azaltabilir.

Ghrelin Ne Zaman Salgılanır?

Ghrelin hormonu mide boşaldıkça ve birey açlık hissi yaşamaya başladıkça salınımı artan bir hormondur. Açlık durumu, yemek saatlerine yaklaşılması, uyku öncesi ve stresli durumlarda ghrelin salgılanması artabilir. Yoğun bir egzersiz sonrasında da ghrelin hormonu seviyelerinde artış gözlemlenebilir. Bu durum genellikle enerji harcanması ve metabolik tepkilerin değişmesiyle ilişkilendirilir.

Ghrelin hormonunun salgılandığı zamanlar vücutta açlık hissi ve iştahın uyarılması önemli bir role sahiptir. Ancak salgılanan hormon miktarı bireyden bireye değişiklik gösterebilir.

Ghrelinin Açlık Hissi Üzerindeki Etkisi Nedir?

Ghrelin hormonu ve açlık hissi arasında önemli bir ilişki vardır. Beyindeki iştah kontrol merkezine sinyal gönderen bu hormon açlık hissini oluşturur. Bununla beraber kişilerde iştah artışı, besin arayışının artması, tatlı ve yağlı yiyeceklere yönelimin artması gibi davranışlar gerçekleşebilir.

Ghrelin hormonu açlık hissi ve iştahın düzenlenmesinde önemli bir rol alırken farklı hormonların ve sinirsel sinyallerin de iştahı etkileyeceği unutulmamalıdır. Açlık hissi ve iştah üzerindeki etkilerinin karmaşık bir sürecin sonu olduğu bilinmeli açlık dengelenmesi üzerinde çalışmalar gerçekleştirilirken duruma daha geniş bir perspektiften yaklaşılmalıdır.

Ghrelin Hormonu Kilo Alımına Neden Olur Mu?

Ghrelin hormonu kilo alımına neden olabilen bir hormondur. İştahı artırmasıyla beraber kişilerin yiyecek tüketme isteğinde artış gerçekleşir. Bu durumla beraber aşırı yeme eğilimi artabileceğinden kilo alımı da gerçekleşebilir.

Ghrelin hormonunun salgılanması tatlı ve yağlı yiyeceklere olan ilgiyi artırabilir. Kişiler yüksek kaloriye sahip olan besinlerin tüketimi nedeniyle yine kilo alabilir.

Ghrelin hormonun seviyelerinde dengesizlikler gerçekleşmesi veya artış gözlemlenmesi halinde enerji dengesinde olumsuzluklar gelişebilir. Ghrelinin artmasıyla beraber enerji alımı artabilir. Bununla beraber yüksek ghrelin seviyeleri enerji harcamasını azaltabilir. Bu durum pozitif enerji dengesini meydana getirerek bireylerde kilo alımına neden olabilir.

Ghrelin hormonunun vücutta yağ depolanmasını teşvik ettiğine yönelik de çalışmalar bulunur. Yağ hücrelerinin büyümesini ve yağ depolamasını artıran hormon kilo almayı bu açıdan da etkileyebilir.

Ghrelin ve Diğer Açlık Hormonları Arasındaki Fark Nedir?

Ghrelin hormonu ve diğer açlık ve tokluk dengesinde etkisi olan hormonlar arasında çeşitli farklılıklar vardır. Her bir hormon açlık ve tokluk hissini düzenlemede ve iştah kontrolünde önemli rollere sahiptir. Ghrelin hormonu açlık hissini artırmaya yönelik etkiler gösterirken leptin, Peptid YY ve kolesistokinin( CCK) hormonları tokluk hissini açığa çıkarırlar. Her bir hormon beraber çalışarak enerji dengesini ve besin alımını düzenlerler.

Ghrelin hormonu mide hücreleri tarafından üretilen bir peptit hormonudur. Midenin boşalması ile salınımı artar ve açlık hissini arttırır. Leptin hormonu yağ hücrelerinde üretilen bir hormondur. Enerji depolarının durumunu beyne ileten leptin iştahı ve enerji dengesini düzenler. Leptin tokluk hormonu olarak adlandırılır. Vücuttaki yağ dokusunun artması ile leptin hormonları artarak beyine tokluk sinyalleri gönderir.

Peptid YY ince bağırsak tarafından üretilen bir hormon olup besin alımı ve sindirim sürecini etkiler. PYY olarak da anılan bu hormon besin tüketiminden sonra artar ve iştahı azaltarak tokluk hissi oluşturur. Kolesistokinin de ince bağırsak tarafından üretilen bir hormondur. Besin alımıyla beraber artmaya başlayan bu hormon mide boşalmasını yavaşlatarak tokluk hissini arttırır. 

Ghrelin ve Obezite İlişkisi Nasıldır?

Ghrelin hormonu ve obezite arasında karmaşık bir ilişki bulunur. Obezite birçok faktörün bir araya gelmesiyle gelişen bir hastalıktır. Ghrelin hormonu seviyelerindeki değişimler de bazı durumlarda obezite riskini artırabilir. Ghrelin iştah artışına neden olması, yağ depolanmasını artırması nedeniyle obezite gelişme riskini arttırabilir. Ghrelin hormonunun artışıyla beraber bazal metabolizma hızı azalabilir. Düşük metabolizma hızı enerji harcamasını etkileyebilir ve kilo alma riskini artırabilir.

Ancak obez bireyler üzerinde yapılan araştırmalarda bu bireylerin ghrelin seviyelerinin, sağlıklı kilolardaki bireylerin seviyelerine göre daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. 

Ghrelinin Obezite Tedavisinde Kullanılır Mı?

Son dönemlerde ghrelin hormonu takviyesi alımı obezite tedavisini desteklemek amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu noktada ghrelinin kendisi değil ghrelin reseptörü antagonistleri olarak adlandırılan anti obezite ilaçları kullanılabilir.  Ancak bu tür ilaçlar vücutta çeşitli metabolik süreçleri de etkileyeceğinden mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır.