Gıda Zehirlenmesi Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Mikroorganizmalar veya toksinler çeşitli nedenler sonucu gıdalar üzerinde üreyebilir. Bu tür besinlerin tüketilmesi ise vücutta çeşitli semptomlar açığa çıkarabilir. Gıda zehirlenmesi olarak adlandırılan bu durum birkaç gün içinde kendiliğinden geçebileceği gibi açığa çıkardığı semptomlar bazı durumlarda tıbbi müdahale gereksinimi yaratabilir. Alınan toksinin türüne göre açığa çıkabilecek olan semptomlar şiddetlenebilir. Şüpheli bir gıda tüketimi ardından şiddetli ishal veya kusma gibi semptomlar gelişmesi halinde kişilerin bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekir.

Gıda Zehirlenmesi Nedir? 

Gıda zehirlenmesi, çeşitli organizmalar nedeniyle bozulmuş yiyeceklerin tüketilmesi ile açığa çıkan bir sağlık problemidir. Mide ağrısı, ishal veya kusma gibi semptomlara neden olan gıda zehirlenmesi bazı durumlarda hafif semptomlarla atlatılabilirken özellikle bağışıklık sisteminde düşüş yaşayan kişilerde ciddi semptomları beraberinde getirebilir. Bakteriler, virüsler, parazitler veya kimyasallar nedeniyle gelişebilen gıda zehirlenmesi her yaş grubunda görülebilir.

Gıda zehirlenmesi nedeniyle açığa çıkan belirtiler genellikle 1 ila 3 gün içerisinde kendiliğinden geçebilir. Ancak bazı durumlarda toksinlerin atılması daha uzun sürebilir veya vücutta yaratacağı tahribat nedeniyle kişilerin tıbbi bir destek alması gerekebilir.

Gıda Zehirlenmesi Çeşitleri Nelerdir? 

Gıda zehirlenmesi, açığa çıkma nedenine göre farklı türlere ayrılır. Bakteriler, virüsler veya parazitler nedeniyle gıda zehirlenmesi görülebilir. Tüketilen gıdalar veya su yolu ile vücuda alınabilen mikroorganizmalar vücutta genellikle sindirim sistemine yönelik semptomlar gelişmesine neden olabilir. Gıda zehirlenmesi çeşitleri aşağıdaki gibi açıklanabilir;

• Bakteriyel gıda zehirlenmeleri: Tüketilen gıdalarda çeşitli bakterilerin üremesi sonucu gıda kontamine hale gelebilir. Bu tür bir gıdanın tüketilmesi ardından bakteriler insan vücuduna geçiş yapabilir. Genellikle E.coli, Listeria ve Salmonella yaygın görülen bakteriyel zehirlenmelerdir. Hayvansal gıdalarda veya toprak bitkilerinde gelişen bu bakteriler tedavi edilmemesi halinde ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.
• Viral gıda zehirlenmeleri: Gıda yoluyla alınabilen çeşitli virüsler gıda zehirlenmesine neden olabilir. Viral zehirlenmeler arasında en sık görülen virüs çeşidi noravirüstür. Son derece bulaşıcı olan bu virüs birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçebileceği gibi bazı durumlarda tıbbi desteğe ihtiyaç duyulabilir. Hayvanların dışkısında veya kusmuğunda bulunan bir virüs çeşididir.
• Parazitler nedeniyle gelişebilen gıda zehirlenmeleri: parazitler nedeniyle gıda zehirlenmesi görülmesi daha az karşılaşılan bir durumdur. Giardia lamblia, toksoplazma gondii, sığır, domuz veya balık tenyaları nedeniyle gıda zehirlenmeleri gelişebilir. 

Gıda Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir? 

Gıda zehirlenmesinin ana belirtileri; ishal, kusma ve karın ağrısı olarak kabul edilir. Ancak bazı durumlarda bu belirtilere daha şiddetli semptomlar eklenebilir. Bu semptomlar aşağıdaki gibidir;

• Kramp
• Ateş
• Halsizlik
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Kanlı ishal
• Boğaz kurulu

Gıda yolu ile alınan mikroorganizmanın çeşidine göre açığa çıkan semptomlar değişebilir veya şiddetlenebilir. Semptomların başlaması gıdanın tüketilmesi ile aynı günde başlayabileceği gibi birkaç hafta içerisinde de gelişebilir. Örneğin; Campylobacter nedeniyle gelişen gıda zehirlenmelerinde karın ağrısı veya mide bulantısı gibi semptomlar 2 ila 5 gün içinde açığa çıkabilir. Noravirüs veya rotavirüs alınması halinde ise semptomlar 24 ila 48 saat içerisinde gözlemlenmeye başlayabilir. Semptomların iyileşme süresi ise alınan tedavi ve kişinin bağışıklık sistemine göre değişkenlik gösterir.

Gıda Zehirlenmesi Nasıl Önlenir? 

Gıda zehirlenmelerini önleyebilmek mümkündür. Yiyecekler tüketilmeden önce güzel bir şekilde yıkanmalı ve pişirilmelidir. Özellikle hayvansal kaynaklı ürünler tüketilirken pişirme sıcaklığına ekstra özen gösterilmelidir. Kesme tahtası kullanılması halinde et ürünleri ve sebzeler için farklı kesme tahtaları kullanılmalıdır. Pişirilmeden tüketilecek olan çiğ yiyecekler ile hayvansal kaynaklı ürünler bir arada bulundurulmamalıdır.

Bozulabilir gıdalar satın alındıktan sonra doğru sıcaklıklarda saklanmalıdır. Dondurulmuş gıdalar çözüldükten sonra yeniden doldurulmalı ve kısa süre içerisinde tüketilmelidir. Çözdürme işlemi sırasında gıdalar direk olarak oda sıcaklığında bırakılmamalıdır. Genellikle buzluktan çıkarıldıktan sonra buzdolabında çözülmesi için belirli süre bekletilmeli önerilir.

Tarihi geçmiş gıdaların tüketiminden uzak durulmalıdır. Şüpheli bir gıda olması halinde bu tür gıdalar tüketilmemelidir.

Gıda Zehirlenmesi Sonucunda Neler Olur? 

Gıda zehirlenmesi sonucunda alınan mikroorganizmanın kuluçka süresi sonrasında vücutta çeşitli semptomlar gelişir. İshal, karın ağrısı veya baş ağrısı gibi belirtiler görülebilir. Yaşlılarda ve çocuklarda veya bağışıklık sisteminde düşüş yaşayan kişilerden açığa çıkan belirtilerin şiddeti daha fazla olabilir ve kişilerin tıbbi bir desteğe ihtiyacı olabilir. Benzer bir şekilde hamilelik dönemindeki kişilerde de metabolizma ve dolaşım sistemindeki değişiklikler nedeniyle gıda zehirlenmesi belirtileri şiddetli olabilir. Karaciğer hastalığı, AIDS gibi kronik bir hastalığın bulunması veya kanser tedavisi gören kişilerde de bağışıklık sistemi tepkileri yavaş olabileceğinden gıda zehirlenmeleri daha ağır bir sağlık problemine dönüşebilir. Bu tür durumlarda tıbbi destek alınması son derece önemlidir.

Gıda Zehirlenmesi Ne Kadar Sürer? 

Gıda zehirlenmesi alınan mikroorganizma çeşidine ve kişinin bağışıklık sistemini desteklemede alacağı önlemlere göre farklılık gösterebilir. Alınan mikroorganizmanın miktarı da yine gıda zehirlenmesi süresini etkileyebilir. Gıda zehirlenmeleri genellikle tedaviye ihtiyaç duyulmadan kendiliğinden geçebilir. Ancak bazı zehirlenme vakalarında özellikle kişinin sağlık durumunun kritik olduğu dönemlerde olunması halinde tıbbi desteğe ihtiyaç duyulabilir.

Birçok gıda zehirlenmesi 48 saat içerisinde kendiliğinden geçebilir. Bu süreç içerisinde sıvı alımını destekleyerek dehidrasyon nedeniyle gelişebilecek olan semptomların açığa çıkması önlenebilir. Dehidrasyon belirtilerinin şiddetlenmesi halinde ise iyileşme süreci uzayabilir. Alınan mikroorganizmanın daha şiddetli semptomlara neden olduğu durumlarda ise iyileşme süresi yine uzayabilir ve tıbbi bir destek yardımı alınması gerekir. 

Gıda Zehirlenmesinden Sonra Ne Yapılması Gerekir? 

Gıda zehirlenmesine yönelik semptomlar gelişmesi ve semptomların şiddetlenmesi halinde profesyonel bir tıbbi destek alınması önerilir. Alınacak olan tıbbi desteğin haricinde hastaların tükettiği sıvı miktarına özen göstermesi önerilir. Böylece vücudun ihtiyaç duyduğu sıvı alımı sağlanabilir ve dehidrasyon nedeniyle gelişebilecek olan belirtilerin önüne geçilebilir.

Vücudun iyileşme süreci içerisinde dinlenme oldukça önemlidir. Aktivite sınırlandırılarak veya yatak istirahati yapılarak bağışıklık sisteminin daha verimli bir şekilde çalışması desteklenebilir.

Gıda zehirlenmesi gelişmesi halinde tüketilen yiyeceklere dikkat edilmelidir. Haşlanmış patates, beyaz ekmek veya pirinç gibi sindirimi kolay gıdalar tüketilebilir.

Gıda Zehirlenmesine Karşı Evde Neler Yapılmalıdır?

Gıda zehirlenmesine karşı evde çeşitli önlemler alınabilir. Öncelikle hijyen kurallarına uyulması son derece önemlidir. Ellerin düzenli olarak yıkanması, yemek hazırlarken kullanılan eşyaların steril olması önerilir. Mutfak tezgahları ve yüzeylerinin temiz tutulduğuna özen gösterilmelidir.

Son kullanma tarihi geçmiş gıdaların tüketiminden kaçınılmalıdır. Taze sebze ve meyveler mutlaka güzel bir şekilde yıkanmalıdır. Konserve gıdalarda herhangi bir hava alma durumunun saptanması halinde bu tür gıdaların tüketiminden kaçınılmalıdır.

Et, tavuk veya balık gibi gıdalar iyi derecede pişirilerek tüketilmelidir. Benzer bir şekilde yumurta da çiğ tüketilmemesi gereken gıdalar arasında yer alır.

Tüketilen yiyecekler kadar içilen suyun da hijyenik olduğundan emin olunmalıdır. Kapalı bir suya ulaşılamaması halinde musluk suyu tüketilmeden önce kaynatılmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular 

Gıda Zehirlenmesi Herkesi Etkiler Mi?

Gıda zehirlenmesi herkesi etkileyebilir. Özellikle çocuklar, yaşlılar veya bağışıklık sistemi zayıf bireyler gıda zehirlenmelerinde daha şiddetli semptomlar açığa çıkarabilir. Semptomların kendiliğinden iyileşmesi daha yavaş bir şekilde gelişebilir.

Gıda Zehirlenmesi Kalıcı Hasar Bırakır Mı?

Salmonella gibi insan vücudu için tehlikeli olabilen mikroorganizmalar nedeniyle zehirlenme gelişmesi halinde bu durum insan sağlığını tehdit edebilir. İshal semptomu nedeniyle su kaybı yaşanmasından dolayı vücutta dehidrasyon gelişebilir. Açığa çıkan dehidrasyon doku ve organlar üzerinde kalıcı hasarlar yaratabilir. Bu nedenle şiddetli kusma ve ishal semptomlarında bir sağlık kuruluşundan destek alınmalıdır.

Gıda Zehirlenmesinde Mide Yıkanır Mı?

Mide yıkanması genellikle kimyasal zehirlenmeler sonucunda başvurulan bir yöntemdir. Tüketilen gıdanın kimyasal bir maddeyle temas ettiğinin ve bu nedenle semptomlar açığa çıktığının düşünülmesi halinde mide yıkama yöntemine başvurulabilir.

Çocuklarda Gıda Zehirlenmesi Olursa Neler Yapılmalıdır? 

Çocuklarda gıda zehirlenmesi gelişmesi halinde tıbbi destek alınması son derece önemlidir. Uzun süreli ishal ve kusma vücutta dehidrasyon yaratabileceğinden doku ve organlarda kalıcı hasarlar yaratabilir. Evde gerçekleştirilecek olan müdahalelerde çocuğun sıvı alımını destekleyecek ve dinlenmesini sağlayacak uygulamalar yapılabilir.