Kolesterol Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Kolesterol, kalp ve damar sağlığını direkt olarak etkileyen önemli bir etkendir. Kolesterol seviyelerinin sağlıklı değerlerden yüksek olması halinde kişiler kolesterol hastası olarak tanımlanır. Kolesterol seviyelerinde artış bir çeşit metabolik sendrom olup beraberinde diğer metabolik hastalıkları getirebilir. Damar yapısında meydana gelen değişimler, hipertansiyona sebep olabilir ve kalp sağlığını her geçen gün olumsuz yönde etkileyebilir. Kolesterol hem vücut tarafından üretilen hem de besin yoluyla alınabilen bir steroid ve alkol bileşenidir. Kişilerin, kolesterol hastası olması halinde beslenmelerine dikkat etmesi gerekir ve mevcut kolesterol seviyelerinin artmasının önüne geçilmelidir. İlaç tedavileri, kolesterol diyeti ve egzersiz ile kolesterol değerleri kontrol altına alınabilir. 

Kolesterol Nedir?

Kolesterol, başta karaciğer olmak üzere hücreler tarafından üretilen bir yağ türüdür. İnsanların kanında bulunur ve mumsu bir yapıya sahiptir. Hücre zarlarının yapısında, sağlıklı bir hücre oluşturulabilmesi için kullanılır. D vitamini ve bazı hormonların üretiminde de kolesterolden faydalanılır. Kolesterol suda çözülmeyen bir lipit olduğundan kana kendi başına geçemez. Kana geçmemesine bağlı olarak da vücutta tek başına yayılamaz. Bu durum kolesterolün taşınması için çeşitli yardımcıları açığa çıkarır. Karaciğer tarafından lipoproteinler üretilir. Kolesterol taşınmasında etkili olan 2 önemli lipoprotein bulunur. Bunlar düşük yoğunluklu lipoproteinler olan LDL ve yüksek yoğunluklu lipoprotein olan HDL şeklindedir. LDL kolesterol, kolesterolün kan dolaşımı içerisinde taşınmasını gerçekleştirir. HDL ise karaciğer ve dokular içerisinde kolesterolün taşınmasını sağlar. Bu b2 lipoprotein miktarının toplanması ise total kolesterol değerini açığa çıkarır.

Kolesterol seviyelerinin yükselmesi, damarlarda sertleşmeye veya damar yapılarında değişimlere neden olur. Kan damarlarında yağ birikintisi oluşması kolesterol plağı olarak adlandırılır. Plaklar zaman içerisinde büyüyerek kan akışını zorlar. Bu durum ise beraberinde başta hipertansiyon olmak üzere çeşitli sağlık problemleri açığa çıkarır. Kolesterol değerlerinde artış kısa süre içerisinde kontrol altına alınmalı ve sağlıklı değerler arasında tutulmalıdır.

Kolesterol Belirtileri Nelerdir?

Yüksek kolesterol belirtileri genellikle ciddi sağlık problemlerine neden olması ardından teşhis edilir. Damarlar içerisinde biriken kolesterol plakları parçalanarak vücutta pıhtı atması ile sonuçlanabilir. Pıhtı atmasıyla kalp başta olmak üzere birçok organ sağlıksız şekilde etkilenebilir. Pıhtının, kalbe giden damarları tıkaması halinde kalp krizi oluşur. Beyine giden damarların tıkanması ise inme veya felç gibi ciddi sağlık problemlerine neden olabilir. Yüksek kolesterol ölümcül sonuçlara sebebiyet verebileceğinden düzenli olarak kolesterol seviyelerinin kontrol edilmesi büyük önem taşır. Yıllık kontroller altında düzenli kan tahlilleri ile kolesterol seviyeleri gözlem altında tutulabilir.

Kolesterol Neden Olur?

Yüksek kolesterol genetik faktörler nedeniyle açığa çıkabilirken kişilerin yaşam şekli de kolesterol değerlerini etkiler. Tüketilen besin çeşitlerinin yüksek kolesterol içerikli olması günlük alınan kolesterol miktarının artması ile ilişkili olarak kolesterolün yükselmesine neden olur. Hareketsiz bir yaşam da beraberinde kolesterol seviyelerinde artışı getirebilir. Kolesterol seviyelerinde değişim nedenleri hangi kolesterol çeşidinin etkilendiğine göre değişkenlik gösterir.

Obezite, sağlıksız beslenme gibi etkenler LDL kolesterol değerini artırırken HDL’yi düşürür. Halk arasında kötü huylu olarak adlandırılan LDL kolesterolü kalp damar sağlığını olumsuz yönde etkiler.

Tüketilen besinlerin hayvansal kaynaklı besinlerden yana fazla olması da kolesterolün nedenlerinden biridir. Kolesterol, hayvansal dokularda fazla miktarda bulunan bir yağ çeşididir. Bitkilerde çok nadir görülür. Bu durum, hayvansal kaynaklı beslenen bir kişinin çok miktarda kolesterol alması ile sonuçlanabilir. Paketli gıdalar özellikle trans yağ içeriği yüksek gıdalar da kolesterol seviyelerinde artışa neden olabilir.

Sigara içmek de kan damarlarının duvarlarına zarar vermesi nedeniyle damarlarda biriken yağ birikintisinin artmasına neden olur. Sigara tüketimi, LDL seviyelerinin artmasına ve HDL’nin düşmesine neden olabilir.

Kolesterol seviyelerinde değişimler yaş ile de bağlantılıdır. Yaşın artması vücut kimyasının değişmesine neden olur. Bu durum yüksek kolesterol riskini de arttırır. Karaciğer de kolesterolü daha düşük oranlarda parçalar. Bu durum kan dolaşımında LDL seviyelerinin artması ile sonuçlanır.

Kolesterol Kaç Olmalı?

Sağlıklı bir kolesterol değeri belirlenmesi için kişilerin genel sağlık profilleri değerlendirilir. Tek başına kolesterol seviyelerine bakılarak kişilere kolesterol hastası olduğu teşhisi konulmamaktadır. Kişilerin diğer riskli hastalıkları değerlendirilerek kolesterol seviyelerinin değerlendirilmesi sağlanır. Hastanelere göre kolesterol değerleri arasında farklılıklar görülse de güncel kılavuzlar açlık esnasında gerçekleştirilen lipit testlerinde kan kolesterol değerlerinin 200mg/dl altında olması gerektiğini söyler. 200- 239 mg/dl değer aralığındaki kolesterol seviyeleri dikkat altına alınması gereken seviyeler olup 240 mg/dl üzerindeki değerler yüksek olarak kabul edilir.

Sağlıklı LDL kolesterol düzeyi 130 mg/dl altında olmalı iken HDL kolesterol değerleri ise 40 mg/dl üzerinde olmalıdır. HDL kolesterolünün kırkın altında olması tehlikeli olarak kabul edilmektedir.

Kolesterol Nasıl Düşürülür?

Yüksek kolesterol, ilaç tedavileri ve yaşamsal değişiklikler ile düşürülebilir. Özellikle, kolesterole uygun bir diyet uygulanması kolesterol seviyelerinin hızlı bir şekilde düşmesini sağlar. Beslenme şeklinde yapılan değişimlere ek olarak düzenli egzersiz eklenmesi de kolesterol seviyelerinin düşmesi üzerinde etkilidir. Kişilerin fazla kilolu olması halinde kilo vermesi ve sağlıklı kilo değerlerinde olması kolesterolün düşmesinde büyük önem taşır. Bununla birlikte kişilerin alkol ve sigara alışkanlığı olması halinde her ikisinin de tüketimi sınırlandırılmalı hatta bırakılmalıdır. Stres faktörü çok yüksek olan kişiler stresle baş etme yöntemleri geliştirerek stres seviyelerini azaltmaya yönelik çalışmalıdır.

Kolesterol Yükselince Ne Olur?

Kolesterol seviyelerinin yükselmesi damarlarda oluşan plak yapısını da arttırabilir. Bu durum, kan akışının azalmasına neden olarak hipertansiyonun sebebi olabilir. Kalp sağlığını olumsuz yönde etkileyen bu durum kalp krizi riskini artırabilir. Damarlarda biriken plakların kopması halinde damar içerisinde pıhtı oluşumu görülebilir. Pıhtının kalbe veya beyne doğru ilerlemesi ise inme, kalp krizi, felç veya beyin kanaması gibi ölümcül hastalıklara neden olabilir.

Kolesterol Tedavisi

Kolesterol tedavisinde ilaçlardan, sağlıklı beslenmeden ve egzersizlerden faydalanılır. Yapılan bu değişimler ile kolesterol seviyeleri zaman içerisinde düşerek kişiler sağlıklı değerlere sahip olabilir. Kolesterol tedavisi aksatılmamalı ve kısa süre içerisinde tedaviye başlanılmalıdır.

Kolesterol Diyeti 

Kolesterol tedavisinde kolesterol diyeti büyük bir role sahiptir. Kolesterol diyeti kapsamında kolesterol içeriği yüksek olan hayvansal gıdalara kısıtlamalar getirilir. Günlük gıdalar ile alınabilecek kolesterol 200 miligram şeklinde sınırlandırılır. Bu sınırlandırmanın sağlanabilmesi için bitkisel kaynaklı protein kaynaklarına başvurulur. Kolesterol seviyelerini azaltmaya yönelik besinler günlük beslenmeye eklenebilir. HDL kolesterolün artması üzerinde rol alan ceviz veya somon gibi besinler bulunmakta olup bu besinler günlük beslenmeye eklenebilir. Kolesterol diyetinde genel öneriler aşağıdaki gibidir;

Taze sebze ve meyve tüketimine günlük beslenmede yer verilmelidir.

Günlük tüketilen tuz miktarı kısıtlanmalıdır.

Protein kaynağı olarak kuru baklagiller tercih edilmelidir. Karbonhidrat kaynağı olarak kepekli tahıllara günlük beslenmede yer verilmelidir.

Yemekleri pişirirken tereyağı veya margarin yerine zeytinyağı gibi sıvı yağlar kullanılmalıdır. Hayvansal kaynaklı yağlar sınırlandırılmalıdır.

Kırmızı et tüketimi yerine Omega 3 bakımından zengin balık tüketimine yer verilmelidir. Tavuk veya balık eti gibi kolesterol değerleri daha düşük olan et kaynaklarının tüketimine özen gösterilmelidir.

Izgara, fırında veya haşlama yöntemi ile pişen yemekler tüketilmelidir. Kızarmış veya kavrulmuş yiyeceklerden uzak durulmalıdır

Paketli, abur cubur tüketimi yerine sağlıklı besinlerden yana tercihler kullanılmalıdır. Badem veya ceviz gibi yağlı tohumların tüketimine yer verilmeli tatlı ihtiyaçları kuru meyveler ile giderilmelidir.