Malnütrisyon Nedir? Kimlerde Görülür?

Malnütrisyon, her geçen gün görülme sıklığı artan bir beslenme bozukluğudur. Yeteri kadar besin alınmamasına bağlı gelişen bu durum genellikle dengesiz beslenmeye bağlı olarak açığa çıkar. Belirli hastalıklara bağlı kişinin yeteri kadar beslenememe durumunda da sıkça karşılaşılan bir problemdir. Yeteri kadar besin alınamaması çeşitli sağlık problemlerine yol açacağından malnütrisyon dikkat edilmesi gereken ve önlenmesi gereken bir başlıktır. Vücudun yaşamsal fonksiyonlarını verimli bir şekilde sürdürülebilmesi için enerji protein, vitamin ve minerallere ihtiyacı olurken malnütrisyon tüm bunlara karşı vücutta eksiklik yaratır.

Malnütrisyon Nedir?

Malnütrisyon bir diğer adıyla yetersiz beslenme, bireyin yeteri kadar enerji, protein ve besin alamamasına bağlı gelişen bir durumdur. Uzun süre boyunca yeteri kadar besin alınamamasına bağlı olarak vücutta çeşitli besin eksiklikleri açığa çıkabilir. Malnütrisyon sadece yemek yememe olarak düşünülmemelidir. Obezite ve aşırı beslenmeye bağlı olarak da gelişebilir. Malnütrisyon genellikle yetersiz beslenme ve vücudun ihtiyaçlarının karşılanmaması durumu olsa da sağlıksız besinlerden yana tercih kullanmak vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri karşılayamayacağından yine malnütrisyona sebebiyet verebilir. Bir diğer durum ise fazla kalori ve vitamin alımına bağlı olarak da malnütrisyon gelişmesidir. Ancak bu durum daha nadir görülen bir durum olup malnütrisyon genellikle kilo kaybı ile ilişkilendirilir. Dünya Sağlık Örgütü vücut kitle indeksi 18,5 kg/m2’den az olan bireylerin yetersiz beslenmeye sahip olduğunu kabul eder. Vücut kitle indeksi kişinin kilosunun boyunun metre cinsinden karesine bölünmesi ile bulunan bir değerdir ve bir kişinin ideal VKİ’si her yaşa göre değişiklik gösterir. Malnütrisyon çocukluk döneminde gelişmesi halinde büyüme problemlerine sebebiyet verebileceği gibi yaşlılık döneminde gelişmesi durumunda ise ciddi oranda kas ve kemik kaybına yol açabilir. Günümüzde hem yaşlılarda hem de çocuklarda malnütrisyon görülme oranı oldukça yüksektir.

Malnütrisyon Çeşitleri Nelerdir?

Malnütrisyon, 2 gruba ayrılan bir sağlık problemidir. Malnütrisyon gelişim nedenine göre primer veya sekonder olmak üzere 2 gruba ayrılır. Genellikle primer veya sekonder şeklinde görülen malnütrisyon bazı özel vakalarda bir arada da görülebilir. Bu tür durumların temelinde genellikle karışık beslenme planları yer alır. Malnütrisyon tedavisinde hastanın hangi çeşit malnütrisyon sahip olduğunun tespit edilmesi oldukça önemlidir.

• Primer malnütrisyon: Primer malnütrisyonlu kişiler yeteri kadar besin tüketmemeye bağlı olarak malnütrisyon ile karşılaşır. Gıda kıtlığı, düşük ekonomik düzey veya hatalı beslenme sonucu primer malnütrisyon oluşabilir.
• Sekonder malnütrisyon: Sekonder malnütrisyon görülmesinin temelinde bir hastalık yer alır. Ağır enfeksiyonel hastalıklar, Alzheimer veya Parkinson gibi nörolojik hastalıklar, kanser, böbrek yetmezliği, kronik karaciğer hastalıkları veya immün yetmezliğe bağlı malnütrisyon gelişebilir. Bu tür malnütrisyonlar sekonder malnütrisyon olarak adlandırılır.

Malnütrisyon Belirti ve Bulguları Nelerdir?

Malnütrisyon belirtileri ve bulguları malnütrisyon şiddetine göre değişiklik gösterir. Bir kişide ciddi oranda besin yetersizliği bulunması beraberinde görülebilecek olan semptomları da artırır. Malnütrisyon şiddeti arttıkça kişinin yaşamının olumsuz yönde etkilenmesi de artar ve organ kayıplarına kadar ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir.

Malnütrisyon belirtilerinde ilk sırada yer alan kas kütlesi ve kilo kaybıdır. Bunlarla beraber halsizlik odaklanma problemleri, ruh halinde ani değişimler, depresyona eğilim, anksiyete atakları, tırnaklarda ve saçlarda kayıplar gibi sıkça rastlanan belirtiler de bulunur. Zayıflamayla beraber bağışıklık sisteminde yetersizlikler olacağından malnütrisyona sahip kişilerin hastalıklara yakalanma riski artabilir. Yetersiz beslenmeye bağlı olarak sindirim problemleri açığa çıkabilir ve kişilerde dehidrasyon görülebilir. Malnütrisyonla beraber kalsiyum eksikliği gelişmesi halinde osteoporoz gibi kemik hastalıkları veya tekrarlayan kırıklar gözlemlenebilir.

Malnütrisyon teşhis edilmesi halinde mutlaka tedavi edilmeli ve beraberinde gelen belirtiler iyileştirilmelidir. Uzun süreli malnütrisyon durumu kişinin ölümü ile sonuçlanabilir.

Malnütrisyon Kimlerde Görülür?

Malnütrisyon, her yaş grubunda görülebilen bir sağlık problemidir. Genellikle yetersiz gıda alımına bağlı olarak gelişen malnütrisyon yutma güçlüğü ve yemekten az keyif almaya bağlı olarak iştahsızlıktan kaynaklı da gelişebilir. Obez bireylerde de malnütrisyon geliştiği gözlemlenmiştir. Fazla kalori ve yağ alımı beraberinde vitamin alımını da arttırabilir ve bu durum vitamin mineral değerlerinde dengesizliklere sebebiyet verebilir. Yeteri kadar besin tüketmeyen veya gereğinden fazla besin tüketen bireylerde malnütrisyon görülme oranı daha yüksekken ciddi enfeksiyona sahip bireylerde de oluşabilir. Özellikle; tüberküloz, HIV, kanser veya diğer otoimmün hastalıklara sahip bireylerde iştahsızlığa bağlı olarak malnütrisyon görülebilir. Zihinsel hastalıklar; kaygı ve depresyon problemlerinde malnütrisyon oluşabilir. Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza ve sindirim sistemi hastalıkları gibi hastalıklara sahip olan bireylerde de gelişebilir. Çölyak başta olmak üzere besin emilimini olumsuz yönde etkilenmesi uzun vadede malnütrisyon ile sonuçlanır. Alkolizm, gastrit ve pankreas sorunlarına sahip kişilerde de malnütrisyon ile karşılaşma ihtimali oldukça yüksektir.

Malnütrisyon, yaşlılarda da sıkça karşılaşılabilen bir durumdur. Yaşla beraber kişilerde tokluk hissi daha çabuk gelişebilir ve susuzluk hissi zamanla hissedilmeyen bir hal alır. Bu durum daha az besin ve su tüketilmesi ile sonuçlanırken beraberinde malnütrisyon sonucunu getirir. Yaşlılarla beraber çocuklar da malnütrisyondan etkilenen bir gruptur. Çocukların düzenli tartılması ve boy gelişimlerinin kilolarıyla oranlanması büyük bir öneme sahiptir. Malnütrisyona sahip çocuklarda hastalıklara yakalanma riski artabilirken yorgunluk ve iştahsızlık beraberinde gelen belirtiler arasında yer alır.

Kişinin ekonomik düzeyinin besin alması için yetersiz olması durumunda da malnütrisyon gelişebilir.

Malnütrisyon Nasıl Saptanır?

Malnütrisyon, çeşitli tarama formları, kişinin vücut kitle indeksinin hesaplanması, beslenme durumunun değerlendirilmesi ve deri altında bulunan yağ tabakasının ölçümüyle saptanabilir. Doktor tarafından gerçekleştirilecek olan görüşmede kişinin kan değerleri ve vücut kütle dağılımını tespit edildiği özel tartı sonuçları ile kişinin malnütrisyon durumu incelenebilir.

Kişilerin bir hastalıkla beraber iştah kaybı gibi bir semptom göstermesi durumunda kişi mutlaka malnütrisyon değerlendirmesine alınmalıdır. Erken müdahaleyle malnütrisyonun ciddi sonuçlar vermesinin önüne geçilebilir.

Malnütrisyon Ödem Yapar Mı?

Malnütrisyon, vücutta ödem oluşumuna sebebiyet verebilir. Yeteri kadar protein alınamamasına bağlı kas ve kemik kayıpları kandaki kalsiyum seviyesini olumsuz yönde etkileyebilir ve bu durum beraberinde ödem gelişimi ile sonuçlanabilir. Bununla birlikte, vitamin mineral dengesinde oluşan bozukluklara bağlı olarak hücrelerin su tutumu miktarında değişiklikler olabilir ve hücreler su tutarak ödem geliştirebilir.

Malnütrisyon Tedavisi Nasıl Yapılır?

Malnütrisyonun tedavisinde ana nedenin tespit edilmesi oldukça önemlidir. Erken teşhis hayat kurtarıcı bir etkiye sahiptir ve daha kolay bir şekilde beraberinde gelen olumsuzluklar önlenebilir. Malnütrisyonun erken bir aşamada olması halinde genellikle eksik olan besinlerin tüketilmesiyle besin eksikliği sorunu çözülebilir. Ancak altta yatan bir hastalık halinde malnütrisyon gözlemleniyorsa bu hastalığın da tedavisi planlanmalıdır. Kanser gibi ciddi ve beraberinde iştahsızlık getiren hastalıklarda özel beslenme programları uygulanmalı ve kişinin günlük alması gereken kadar enerji aldığını özen gösterilmelidir. Malnütrisyon hastalarında diyetler diyetisyen tarafından planlanmalı, gerekli durumlarda psikolojik destek alınmalıdır.

Malnütrisyon tedavisi kişiye özel planlanır ve bazı durumlarda multidisipliner bir çalışma süreci gerektirir.