Sıcak Çarpması (Hipertermi) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Hipertermi, vücudun aşırı ısınması sonucu ortaya çıkan tıbbi bir durumdur. Vücut normalde belirli sıcak aralığında fizyolojik süreçlerini yürütürken aşırı sıcak hava koşulları, enfeksiyon gelişimi veya aşırı fiziksel aktivite nedeniyle vücut ısısı yükselebilir. Bu durum beraberinde aşırı terleme veya hızlı nabız gibi belirtiler açığa çıkarabilir. Vücut ısısının belirli bir süre aralığında düzenlenmemesi halinde tıbbi müdahale edilmesi gerekir. Aksi takdirde vücutta ciddi hasarlar açığa çıkabilir.

Sıcak Çarpması (Hipertermi) Nedir?

Sıcak çarpması tıp dilinde hipertermi olarak adlandırılan, vücut sıcaklığının normal seviyelere göre daha yüksek olduğu bir durumdur. Normal vücut sıcaklığı kişiden kişiye göre farklılık gösterse de ideal vücut sıcaklığı aralığı olarak 36.5 – 37.5 °C arası kabul edilir. Vücut sıcaklığının bu aralığın üzerine çıkması durumunda ise hipertermi gelişimi söz konusudur. Farklı nedenler doğrultusunda gelişebilen hipertermi vücutta çeşitli belirtiler açığa çıkmasına neden olur. Bu belirtilerin kontrol altına alınması büyük bir öneme sahip olurken hipertermiye neden olan ana neden tespit edilmeli ihtiyaç duyulması halinde bu duruma yönelik bir tedavi planlanması yapılması gerekmektedir.

Sıcak Çarpmasının Belirtileri Nelerdir?

Sıcak çarpmasıyla beraber vücutta çeşitli belirtiler açığa çıkmaya başlar. Açığa çıkabilecek belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Hipertermi belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Yüksek vücut ısısı
• Aşırı terleme
• Nabız hızında artış
• Baş dönmesi veya sersemlik
• Mide bulantısı ve kusma
• Baş ağrısı
• Solunum hızında artış

Sıcak Çarpmasına Ne İyi Gelir?

Sıcak çarpması durumunda tıbbi yardım alınması gerekir. Ancak acil bir yardım alana kadar aşağıdaki müdahaleler ile vücut sıcaklığının daha da artmasının önüne geçilebilir. Bu noktada atılması gereken ilk adım hastanın daha serin bir ortama taşınmasıdır. Hastanın güneş altında olduğu bir durum söz konusu ise hasta gölgelik bir alana veya iç bir mekâna taşınmalıdır. Sıcak çarpması genellikle güneş çarpması olarak da adlandırılır ve güneşin altında geçirilen uzun saatler sonrasında gelişebilir. Böyle bir durumda hastanın serin bir ortama taşınması gerekir.

Bir diğer adım ise kişinin üzerindeki kıyafetlerin hafifletilmesidir. Özellikle üzerinde kalın kıyafet bulunan durumlarda kişinin ince kıyafetleriyle kalması sağlanmalıdır. Islak bez veya soğuk suyla ıslatılmış bezler kişinin vücuduna yerleştirilebilir. Özellikle bilekler, boyun, ense ve koltuk altı gibi bölgelere soğuk kompresler uygulanabilir.

Kişilerin yavaş bir şekilde su içmesi desteklenmelidir. Böylece vücudun aşırı su kaybetmesinin önüne geçilebilir.

Hastanın nefes alması ve rahatlaması sağlanmalıdır. Hastaya nefes alması ve sakinleşmesi hatırlatılarak vücut ısısının düzenlenmesi desteklenebilir. Tüm bu adımlar anlık müdahale olup vücut ısısının düzenlenmesi için tam teşekküllü bir destek alınmalıdır. Bazı durumlarda ilaç tedavilerine ihtiyaç duyulabilir.

Sıcak Çarpması Ne Kadar Sürer?

Sıcak çarpmasının süresi, durumun şiddeti ve ne kadar hızlı müdahale edildiğine bağlı olarak değişebilir. Hafif sıcak çarpması vakaları genellikle hızla düzelirken, daha ciddi vakalarda iyileşme süreci daha uzun olabilir. Ayrıca, kişinin genel sağlık durumu, yaş ve diğer faktörler de iyileşme süresini etkileyebilir.

Hafif sıcak çarpması belirtileri hızlı bir şekilde düzelebilir. Genellikle belirtilerin gözlemlenmeye başlanması ardından gelen birkaç saat içerisinde kişiler kendilerini daha iyi hissederler. Ancak ciddi vakalarda vücut sıcaklığı normal seviyelere gelmesi ve vücut fonksiyonlarının sorunsuz bir şekilde işlemeye devam etmesi daha uzun sürebilir. Bu tür bir durumlarda iyileşme süresi tamamı ile kişinin alacağı tıbbi desteğe ve genel sağlık durumuna göre değişir. 

Sıcak Çarpması Neden Olur?

Vücut normalde belirli bir sıcaklık aralığına sahip olurken bazı durumlar neticesinde bu sıcaklık yükselebilir. Bu noktada ilk akıllara gelen şey aşırı sıcak hava koşulları altında bulunmaktır. Sıcaklık ve nemli bir hava, vücudun ısısını daha zor atmasına neden olabilir. Terleme eylemi sırasında vücut soğumak için vücuttan sıvı atar ve atılan sıvının buharlaşması gerekir. Ancak yüksek nemli ortamlarda terleme etkinliği azalabilir. Bu durumun sonucunda vücut kendini yeteri kadar serinletemeyebilir ve hipertermi gelişebilir.

Aşırı fiziksel aktivite nedeniyle de vücut fazla oranda ısınabilir. Özellikle aşırı egzersiz veya yüksek sıcaklık koşullarını aşırı terlemeye neden olabilecek bir eylem yine vücut ısısını arttırabilir.

Yetersiz sıvı alımı, vücudun terleme yoluyla kaybettiği sıvıları telafi etme yeteneğini azaltabilir. Bu durum sıcak çarpması riskinin artmasına neden olabilir. Benzer bir şekilde alkol ve kafein tüketimi de vücudu susuz bırakabileceğinden sıcak çarpması riski artabilir.

Kalp hastalığı, obezite veya kronik sağlık sorunlarına sahip olan bireylerde vücut sıcaklığını düzenleme yetisini kaybedebilir. Özellikle yaşlılar ve bebeklerde vücut ısısının düzenleme yeteneği daha zayıf olacağından sıcak çarpması ile sıkça karşılaşılabilir.

Kullanılan antidepresanlar, diüretikler veya antihistaminik ilaçlar da vücut ısısını etkileyebilir.

Bahsedilen dış etkenlerin yanı sıra vücutta gelişen reaksiyonlar nedeniyle de sıcak çarpmasıyla karşılaşılabilir. Kişilerin vücudunda enfeksiyon gelişimi söz konusuysa, tiroit problemi gibi metabolik bir hastalığı varsa veya romatoid artrit gibi kronik bir inflamatuar hastalığa sahipse bu durumlarda vücut ısısının yükselmesine neden olabilir.

Sıcak Çarpması Riskli Midir?

Sıcak çarpması kontrol altına alınmaması halinde çeşitli riskleri beraberinde getirebilecek olumsuz bir durumdur. Vücudun ısısını düzenleme mekanizmalarının yetersiz kaldığı bu durumda vücut sıcaklığının yükselmesi hücresel fonksiyonları bozabilir. Ciddi sağlık problemlerine zemin hazırlayan bu durum acil tıbbi müdahale gerektirir. 

Aşırı terleme nedeniyle sıvı kaybı yaşanması sonucu vücutta dehidrasyon gelişebilir. Vücudun susuz kalması sonucu fizyolojik reaksiyonlarda aksaklıklar gelişebilir. Yine susuzluk ve terleme nedeniyle vücutta elektrolit dengesizliği olabilir. Elektrolit dengesizliği tansiyon dengesinde olumsuzluklar yaratabileceği gibi sinir ve kas fonksiyonlarını da etkileyebilir.

Ciddi sıcak çarpması vakalarında organ hasarı özellikle de böbrek fonksiyonlarında bozulmalar gelişebilir. Nörolojik belirtiler de açığa çıkabileceği gibi kişiler kas ve sinir sistemine yönelik nöbetler geçirebilir.

En ciddi risk durumu ise sıcak çarpmasına uzun süre müdahale edilmemesi ve beraberinde komplikasyonların ciddiyetinin artması halinde hipertermi ölümcül olabilir.

Sıcak Çarpmasını Önlemek İçin Hangi Tedbirleri Almalısınız?

Sıcak çarpmasını önleyebilmek mümkündür. Özellikle yaz aylarında artan vaka sayısının önüne geçilmesinde yeterli sıvı alımının sağlanması ve serin yerlerde kalınması büyük bir öneme sahiptir. Sıcak havalarda vücut daha fazla su kaybedeceğinden günlük tüketilen su miktarının artırılması sağlanabilir. Alkol ve kafein gibi sıvı kaybına neden olabilecek içeceklerden kaçınarak vücudunda hicreti olmasının önüne geçilebilir.

Sıcak saatlerde mümkünse iç mekanlarda ve gölgelik alanlarda bulunulmalıdır. Uzun süre boyunca aşırı sıcaklık altında kalınması hipertermi gelişim riskini artırabilir.

Sıcak havalarda hafif ve hava geçiren giysilerin giyilmesi tercih edilebilir. Açık renkli giysiler giyilerek güneş ışınlarının yansıtılması sağlanabilir. Siyah ve kahverengi gibi koyu renkli kıyafetler güneş ışınlarını emerek kişinin kendini daha sıcak hissetmesine neden olabilir.

Aşırı sıcak saatlerde fiziksel aktivitelerden uzak durulabilir veya aktiviteler sınırlanabilir. Özellikle öğle saatlerinde aşırı egzersiz yapılması hipertermi riskini artırabilir.

Şapka, güneş gözlüğü, güneş kremi gibi güneşten koruyucu önlemler alınabilir

Sıcak Çarpması ve Güneş Çarpması Arasındaki Fark Nedir?

Sıcak çarpması ve güneş çarpması, her ikisi de aşırı sıcak hava koşullarından kaynaklanan sağlık sorunlarıdır, ancak farklı nedenlerden kaynaklanırlar ve belirtileri biraz farklılık gösterebilir. Sıcak çarpması, vücut sıcaklığının aşırı yükselmesi sonucu açığa çıkar. Vücudun, vücut ısısını dengeleme üzerindeki mekanizmaları yetersiz kaldığında olur. Sıcak çarpması genellikle aşırı fiziksel aktivite veya sıcak hava koşulları nedeniyle gelişir. Gelişmesi halinde ise vücutta yüksek sıcaklık, aşırı terleme, baş dönmesi veya hızlı nabız gibi belirtiler açığa çıkarır.

Güneş çarpması ise vücudun uzun süre güneş ışığına maruz kalması halinde gelişir. Ciltte kızarıklık, yanma, şişme veya aşırı hassasiyet gibi belirtiler görülebilir. Güneş çarpması cilt hasarına veya cilt kanseri riskine yol açabilir.

Sıcak Çarpması Hangi Yaş Gruplarında Daha Sık Görülür?

Sıcak çarpması, her yaş grubunda görülebilecek bir durumdur, ancak bazı yaş grupları daha yüksek risk altında olabilir. Yaşlı bireylerde vücut ısılarını dengeleme yetisi zamanla azalır. Kullandıkları ilaçlar ve kronik sağlık problemleri nedeniyle kişiler sıcaklığa karşı hassaslaşabilirler. Bu nedenle aşırı sıcaklarda veya fiziksel aktivite durumlarında vücut sıcaklığında artış gözlemlenebilir.

Çocukluk döneminde de vücut ısısını düzenlemede sorunlar yaşanabilir. Vücut ısısını düzenleme mekanizmaları çocuklarda tam olarak gelişememiştir. Bu durum ise çocukların hipertermi ile karşılaşma riskini artırabilir.