Stoma Nedir?

Sindirim ve boşaltım sistemi koordineli bir şekilde çalışan sistemlerdir. Bir besinin tüketilmesi ardından sindirilmesi, içerisindeki besinlerin vücut tarafından emilmesi ve kana karışması adımları ardından kalan besin atıkları dışkılama yöntemiyle vücuttan atılır. Benzer bir şekilde vücut sıvıları ve besinlerden gelen sıvılar böbrekler tarafından süzülmesi ardından idrar yolu ile vücuttan uzaklaştırılır. Çeşitli hastalıklar nedeniyle vücut boşaltma süreçlerini gerçekleştiremeyebilir. Bu tür durumlarda ise stoma olarak adlandırılan delikler açılarak vücudun ihtiyaç duyduğu boşaltımı gerçekleştirebilmesi sağlanır.

Stoma Nedir?

Stoma, ostomi olarak adlandırılan cerrahi işlemler ile vücutta açılan bir deliktir. Bu delik, vücudun idrar ve gaita atıklarını atabilmesi üzerine açılır. Farklı çeşitleri bulunan stomalar boşaltım sisteminde meydana gelen probleme göre vücudun farklı bölümlerine açılabilir. İç organların dışarıya bağlanması veya dışarıya açılması amacıyla kullanılan stomalar çeşitli tıbbi durumların tedavi adımlarından biri olabilir.

Stomalar kalıcı veya geçici olabilir. Kanser vakaları nedeniyle kalın bağırsak veya anüsün cerrahi olarak çıkarılması durumlarında kalıcı stomalara ihtiyaç duyulur. Bağırsak ameliyatı yapılması gereken veya ameliyat sonrasında bölgenin dışkıyla temas etmemesi gerektiği durumlarda geçici stomalardan destek alınabilir.

Stoma Ne İşe Yarar?

Stoma operasyonlarının amacı, bazı iç organların normal fonksiyonlarını gerçekleştirmelerine yardımcı olmak veya vücut dışına çıkan atıkların toplanmasını sağlamaktır. Kalın bağırsağın devre dışı kaldığı durumlarda kolostomi olarak adlandırılan stoma türüne başvurulur. Bu stoma sayesinde kalın bağırsağın içeriğinin dışarıya alınması sağlanabilir. Böylece hasta tuvaletini yapmaya devam edebilir. İleostomi ise ince bağırsağın devre dışı kalması gereken durumlarda tercih edilir. Açılan stoma açıklığı sayesinde ince bağırsak içeriği dışarıya alınabilir. Ürostomi ise idrar yolu problemleri nedeniyle idrarın vücuttan atılmadığı durumlarda gündeme gelir. Bu stoma deliği sayesinde ise idrar vücut dışına yönlendirilebilir.

Stoma Oluşturma Operasyonu ve Süreci Nasıldır?

Stoma oluşturma operasyonu, tıbbi nedenlerle iç organların dışarıya açılması veya dışarıya bağlanması amacıyla gerçekleştirilen bir cerrahi işlemdir. Operasyon içeriği hastanın tıbbi durumu ve ihtiyaçlarına göre değişebilir. Ancak hazırlık dönemi ve sonrasında gelişen süreç genellikle birbirleriyle benzerdir. Genel sürecin ilk adımı hazırlık döneminden oluşur. Stoma oluşturma operasyonu öncesinde hastanın tıbbi geçmişi değerlendirilir, fiziksel muayene yapılır ve gerekli tetkikler uygulanır. Tüm değerlendirmeler ardından hastanın operasyon için uygunluğu belirlenir. Hastanın uygun bulunması ve ameliyat gününün belirlenmesi halinde hastanın aç karnına hastaneye gelmesi istenir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sırasında cerrah uygun kesiler açarak gerekli organları dışarıya taşır. Bu işlem sırasında oluşturulacak olan stomaya göre farklı organlar dışarıya taşınabilir. Dışarı taşınan bölgeye stoma deliği açılarak, açıklığın cildin yüzeyine bağlanabileceği bir şekil oluşturulur.

Operasyonun tamamlanması ardından hasta stoma bakımı ve eğitimi kapsamında bilinçlendirilir. Stoma eğitimi son derece önemlidir. Hastanın ihtiyacı olabilecek tüm bilgiler hastaya verilir. Ameliyat sonrasındaki süreçte iyileşme süreci de takip edilerek hastanın yavaş yavaş normal aktivitelerine dönmesi desteklenir. Doktor onayından geçmesi halinde taburcu işlemleri başlatılarak hasta evine gönderilebilir.

Stoma Çeşitleri Nelerdir?

Mevcutta bulunan sağlık problemi nedeniyle dışkılama için yaratılması gereken açıklığın bulunması gereken yer kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Bu noktada stoma çeşitleri gündeme gelir. Stoma, kolostomi, ürostomi ve ileostomi olmak üzere üçe ayrılır.

Kolostomi: kalın bağırsağın bir diğer deyişle kolonun dışarıya açılması için uygulanan bir stoma türüdür. Rektum veya anüsün cerrahi olarak çıkarılması veya devre dışı bırakılması sonucunda ihtiyaç duyulan bir yöntemdir. Kolostomi, kalın bağırsak kanseri, inflamatuar bağırsak hastalığı gibi durumları tedavi etmek veya rahatlatmak amacıyla uygulanabilir.

İleostomi: ince bağırsağın dışarı açıldığı bir stoma türüdür. İnce bağırsak kanseri, Crohn hastalığı gibi durumların tedavisinde ve vücutta gelişen inflamasyonun azalmasında kullanılabilir.

Ürostomi: idrar yollarının dışarıya açıldığı bir stoma türüdür. İdrar yolu kanseri, mesane problemleri veya idrar yollarının rahatlatılması gereken tıbbi durumlarda tercih edilir.

Stoma operasyonları hastaların yaşam kalitesini arttırmak ve tıbbi problemleri yönetmek amacı ile gerçekleştirilen operasyonlardır.

Stoma Hangi Durumlarda Tercih Edilir?

Kolon kanseri, bağırsak damarlarının tıkanması, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, konjenital hastalıklar, travmalar, tedavi edilemeyen idrar kaçırma durumları gibi birçok neden vücudun olması gereken boşaltım mekanizmasını olumsuz yönde etkileyebilir. Kişilerin ihtiyaç duydukları dışkılamayı gerçekleştiremediği durumlarda stoma yöntemlerine başvurulur. Dışkılama sisteminde meydana gelen ana probleme göre üç stoma çeşidinden hasta için ideal olan yöntem belirlenir ve uygulanır. Stoma uygulamaları hastanın mevcut yaşam kalitesini artırmak veya mevcuttaki tedavi sürecini desteklemek üzere uygulanır.

Stoma Bakımı ve Hijyeni Nasıl Yapılmalıdır?

Stoma açılması ardından hastalar genel bakım, stoma kullanımı ve cilt bakımı gibi başlıklar dahilinde doktorları tarafından eğitilirler. Bu süreç içerisinde en önemli adımlardan biri stoma bakımının doğru bir şekilde sağlanmasıdır. Stoma bakımı, stomalarda kullanılan aparatların kullanımı, hijyenik bakımı ve süreçle ilgili psikolojik sorunlara yönelik gerçekleştirilen bir süreçtir.

Stoma operasyonundan sonra bölge ödemli bir şekilde görünür. Bu görünüm birkaç hafta içerisinde azalır ve oldukça küçülür. Bu süreç içerisinde doktorun önerileri dahilinde stoma bakımı ihmal edilmemelidir. Stoma aparatları bir veya iki parçalı setler halindedir. 2 parçalı setlerin tercih edilmesi halinde cilt tabanına yapıştırılan ve cildi atıklardan koruyan taban kısım bulunur. Taban kısmını beraberinde atığın boşaltıldığı torba kısmı da yer alır. Tek parçalı set tercih edildiğinde ise taban aparatı ve bağırsak torbası bir aradadır. Doktorun önerileri ve hastanın kullanım kolaylığı göz önünde bulundurularak kişi için uygun aparat tercih edilebilir.

Stoma aparatları değiştirilirken el hijyenine dikkat edilmelidir. Cilt tahrişini önlemek adına cilt temizlenmeli ve ardından kurulanmalıdır. Yine tahrişi önlemek adına kaliteli bakım ürünleri tercih edilmelidir. Yağlı cilt bakım ürünlerinden uzak durulmalıdır. Bu durum aparatların düzgün bir şekilde yapışmasını önleyebilir. Alkol içeren cilt bakım ürünlerinden de uzak durulmalıdır.

Aparatın yaptırılacağı bölgede kıl uzaması söz konusu ise öncelikle bölge kıllardan arındırılabilir. Kıl temizliği yapılırken makas, tıraş bıçağı veya lazer tedavisinden destek alınabilir.

Stoma Günlük Aktiviteleri Engeller Mi?

Stoma, yaşam kalitesini arttırmak üzere uygulanan bir tıbbi yöntemdir. Operasyon sonrasındaki stoma bakım sürecine dikkat edilmesi halinde kişilerin günlük yaşamı ciddi ölçüde etkilenmemektedir. Belirli başlıklara uyulması halinde kişiler günlük yaşamlarına kolaylıkla devam edebilirler. 

Günlük aktivitelere başlanmasıyla beraber stoma bakımı kesinlikle ihmal edilmemelidir. Stoma çevresi temiz ve kuru tutulmalıdır. Poşet veya torba düzenli olarak değiştirilmeli cilt bakımları ihmal edilmemelidir. Stoma bakımı sağlanması dahilde günlük yaşama yönelik herhangi bir sınırlama getirilmesi gerekmemektedir.

Stomaya sahip bireyler beslenme ve su tüketimine dikkat etmelidir. Dengeli beslenme planı uygulanmalı ve yeterli su tüketimi kesinlikle aksatılmamalıdır. Su tüketimiyle dışkının ideal sertlikte olması desteklemeli, besinlerin iyice çiğnenerek tüketilmesi ile stoma ve sindirim sağlığı desteklenmelidir.

Stomaya sahip bireyler hafif egzersizlere ve fiziksel aktivitelere devam edebilirler. Ancak ağır kaldırma veya aşırı zorlayıcı egzersizlerden kesinlikle kaçınılmalıdır. Fiziksel aktiviteye başlamadan öncesinde mutlaka doktora danışılmalıdır.

Stoma aparatı nedeniyle genellikle rahat ve gevşek giysilerin tercih edilmesi öneriler. Böylece stoma torbası rahat bir şekilde kıyafet altında saklanabilir.

Stoma sahipleri seyahat edebilir, spor yapabilir ve sosyal aktivitelere katılabilirler. Kişiler stoma bakım ürünlerini yanında bulundurduğuna dikkat etmelidir.

Stoma ile Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Stoma sahipleri için beslenme, operasyon sonrası dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. Doğru beslenme, stoma sağlığını korumak ve sindirim sisteminin düzgün çalışmasını desteklemek için önemlidir. Bu noktada çeşitli başlıklara dikkat edilmesi gerekir. 

Stoma sahipleri yemeklerini yavaş ve iyi bir şekilde çiğneyerek tüketmelidir. Böylece sindirim süreci kolaylaştırabilir ve stoma kullanımı desteklenebilir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenme planı uygulanması oldukça önemli olurken stoma sahiplerinin lifli yiyecekler tüketmeye özen göstermesi önerilir. Lifli yiyecekler sayesinde bağırsak hareketleri düzenlenebilir. Ancak olası bir gaz problemi veya şişkinlik yaşanmaması adına lifli yiyecekler günlük beslenmeye yavaşça ve dengeli bir şekilde eklenmelidir.

Sağlıklı bir beslenme düzeni uygulayabilmek için besin çeşitliliğine yer verilmesi gerekir. Stoma sahipleri de besinlerden ihtiyaç duydukları protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral alımlarına özen göstermelidir.

Baharatlı ve acı yiyeceklerin tüketiminin sınırlandırılması, gaz yapan yiyeceklerden uzak durulması stoma sahipleri için son derece önemlidir. Alkol ve kafein tüketimi de sindirim sistemini rahatsız edebileceğinden stoma sahiplerinin bu tür içeriğe sahip yiyecek ve içeceklerden uzak durması önerilir.

Stoma sahibi biri için su tüketimi son derece önemlidir. Aşırı miktarda su içmek stoma poşetinin hızlıca dolmasına neden olabilir. Ancak ihtiyaç duyulan kadar su tüketimi de ihmal edilmemelidir. Bu nedenle günlük önerilen kadar su içilmesine özen gösterilmelidir.

Stoma ile Olası Sorunlar ve Komplikasyonlar Nelerdir?

Stoma açılması ardından kişiler belirli bakım rutinleri uygulamalıdır. Aksi takdirde enfeksiyon gelişimi söz konusu olabilir ve bu durum çeşitli komplikasyonları beraberinde getirebilir. Enfeksiyon gelişiminin yanı sıra farklı nedenlerden kaynaklı da komplikasyonlar gelişebilir. Stoma ile ilişkili tüm komplikasyonlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Stoma etrafında kullanılan ürünler nedeniyle ciltte tahriş gelişmesi
• Bağırsak ve cilt arasında enfeksiyon gelişmesi
• Bağırsağın karnın içine kaçması
• Bağırsak yüzeyinde kanama olması
• Bağırsakta tıkanma oluşması
• Bağırsak cilt kenarında ayrılma oluşması

Stoma Aparatı Ne Sıklıkla Değiştirilmelidir?

Altı kapalı torba kullanılması halinde torbanın 3/2’si dolması halinde torbanın atılması, altı kapalı olmayanlarda ise 3/2’si dolan torbanın boşaltılması gerekir. Stoma torbaları 48 saatte bir değiştirilmelidir.

Stoma adaptörü ciltte bir kaşıntı, cilt altında akıntı, dışkı akıntısı gibi problemler yaratmadığı sürece 3 ila 7 gün aralığında cilt üzerinde kalabilir.