Yeme Bozukluğu Nasıl Fark Edilir?

Farkında olmadan tek bir porsiyonda çok fazla yemek yemek veya gün boyunca yemek yemeyi unutarak tek bir öğünle beslenmek bir yeme bozukluğu belirtisi olabilir. Günlük hayattaki stres faktörünün artması, mental veya duygusal durumdaki değişiklikler, besin tüketimi üzerinde farklılıklar yaratabilir. Bu durum besin yetersizliklerine veya tam aksi bir şekilde kilo alınmasına neden olabilir. Başlangıçta kişiler yeme bozukluklarını fark etmeyebilir. Ancak dışarıdan 1 göz veya bir hekim veya diyetisyen kişide yeme bozukluğu olup olmadığını anlayabilir. Diyetisyen ve psikolojik destek ile tedavi edilmesi gereken bir durum olan yeme bozukluğu kişinin genel sağlık durumunu ve günlük hayatı olumsuz yönde etkileyebilecek boyutlara ulaşabilir.

Yeme Bozukluğu Nedir?

Yeme bozukluğu, sağlığı tehdit edecek seviyelerde olumsuz yemek alışkanlıklarına sahip olma durumudur. Sağlıksız yemek alışkanlıklarının gelişmesine neden olan bir psikolojik durum olarak da değerlendirilir. Kadınlarda görülme sıklığı daha fazla olup erkeklerde de görülebilir. Günümüzde ergenlik döneminde de yeme bozukluğu vakasına sıkça rastlanılır. Sosyoekonomik açıdan yüksek olan kişilerde daha sık görülen yeme bozukluğu farklı derecelerde ilerleyebilir.

Bazı kişiler kilo almaktan korkması nedeniyle çok kısıtlı miktarda besin tüketir. İhtiyacı olduğundan daha az kalori ile beslenmek vücutta çeşitli besin yetersizliklerine ve beraberinde rahatsızlıklara sebebiyet verebilir. Bir diğer durum ise çok fazla gıda ile iç içe olunması, sosyal aktivitelerin yemek yeme üzerine şekillenmesi, evde endüstriyel gıdalara çok fazla yer verilmesi kişilerin bu yemeklere yönelimini arttırır. Bu durum çok fazla yemek yenmesi ile sonuçlanarak kişilerde obezite görülme sıklığını arttırır.

Yeme bozukluğu kişinin psikolojik durumundan birebir etkilenen bir problemdir. Kişiler mutsuz hissettiği noktalarda yemek yemeye yönelebilir veya yemek yemeyi unutarak kendilerini uzun bir süre aç bırakabilirler. Her iki durumda da kontrol altına alınması gereken bir durumdur.

Yeme Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Kişilerde yeme bozukluğu çeşitli nedenlere bağlı olarak görülebilir. Bazı risk faktörleri nedeniyle yeme bozukluğu gelişim gösterebilir. Görülme nedenleri bireysel, sosyokültürel ve ailesel risk faktörleri olmak üzere üçe ayrılır.

Bireysel risk faktörleri arasında; şişmanlık, erken olgunlaşma, kendini beğendirme isteği, şişman olmaya karşı duyulan endişe, özgüven eksiklikleri, benlik saygısının düşük olması, mükemmeliyetçilik ve depresyon yer alır.

Sosyal kültürel risk faktörleri arasında; arkadaşlar arasında alay konusu olma, diğer yaşıtlarından daha kilolu olma endişesi, grupta en zayıf olan kişi olma isteği, toplumsal yargılardan gelen güzellik algısı, başarılı olabilmek için dış görünüşünde güzel olmasına yönelik güçlü düşünce ve sosyal medya etkisi yer alır.

Ailesel risk faktörleri ise; ailede şişmanlığın yaygın olması, aile içi çatışma, ebeveynlerin çocuk üzerinde baskıcı olması ve aşırı korumacı olması, fiziksel veya cinsel istismar, ailede psikolojik hastalık varlığı yer alır.

Yeme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Yeme bozuklukları çeşitli belirtiler kapsamında gözlemlenebilir. Sıkça görülen belirtileri arasında kişinin anlık olarak çok yemek yemesi veya yemeklerini ciddi oranlarda kısıtlaması yer alır. Bir diğer belirti yemek sonrası kusmadır. Özellikle, çok yemek yemesi ardından bu durumdan psikolojik olarak rahatsız olan kişiler kendilerini zorla kusturabilirler. Bilim dünyasında bu durum binge eating sendromu olarak adlandırılır. Yemek sonrası ağır egzersiz yapılması da yine tüketilen besinlerden vicdan azabı duyulması üzerine geliştirilen bir harekettir. Bu durum kalp damar sağlığını olumsuz yönde etkileyerek kişinin genel sağlık durumuna zarar verebilir.

Yeme bozuklukları genellikle ergenlik döneminde görülmekte olup her yaş grubunda karşılaşılabilen bir sağlık problemidir. Bir diyetisyen ve psikolog eşliğinde tedavi edilmesi gerekir.

Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Kişilerin geliştirdiği beslenme alışkanlıklarına göre yeme bozuklukları farklı sınıflara ayrılır.

Anoreksiya nervoza

Günümüzün en sık görülen yeme bozukluğu çeşitlerinden biridir. Genellikle ergenlik döneminde bulunan kızlarda sıkça görülür. Kişilerin aşırı zayıf olmasına rağmen şişman olduğunu düşünmesi veya şişmanlamaktan korkması sonucu gelişir. Buna bağlı olarak gün içerisinde çok az besin tüketimi ve zayıflamaya devam etme durumu gelişir. Anoreksiya nervoza yeme bozukluğuna sahip kişilerde ciddi derecelerde malnütrisyon görülür. Gelişen manipülasyona bağlı olarak ölümcül derecelerde sağlık problemleri açığa çıkabilir. Organ iflasları, solunum güçlükleri, bağışıklık sisteminde düşüklük ve kalp krizi gibi ciddi sağlık problemleri görülebilir.

Bulimia nervoza

Ataklar halinde gelişen tek bir öğünde çok fazla yemek yeme isteği oluşan bir yemek yeme problemidir. Tekrarlayan ve kişi tarafından engellenemeyen bir durumdur. Kişiler aşırı yemek yiyerek kilo alma ve alınan kiloyu hızlı bir şekilde verme çabasıyla şok diyetler, yemek yeme ardından kusma gibi semptomlar geliştirmesi halidir. Kişiler dış görünüşlerine karşı ciddi derecede takıntılıdır ancak kilo almaktan korkmaya rağmen yemek yemeye devam edilmesidir. Bulimia nervoza beraberinde obezite veya metabolik sendrom hastalığını getirebilir.

Atipik yeme bozuklukları

4 farklı kategoriye ayrılan yemek yeme bozukluklarıdır. İlk 2 bahsedilen yeme bozuklukları ile tam olarak benzememektedirler. Ancak müdahale edilmemeleri halinde yine sağlık sorunlarına sebebiyet verebilirler.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu

Kişilerin aç olmamasına rağmen aşırı yemek yemesi halidir. Yeme atağından sonrasında kişiler depresif davranışlar sergiler. Bulimia nervoza ile farkı yemek yeme atağından sonra kişiler kilo almaya karşı herhangi bir hareket gerçekleştirmez. Bu durum beraberinde obezite, yüksek tansiyon ve tip 2 diyabet problemlerini getirebilir.

Gece yeme sendromu

Günlük alınan kalorinin %50’den fazlasının gece alınması halidir. Kişiler gece çok fazla yemek yer ve bu nedenle gün içerisinde kendilerini tok hissederler. Gece mide basıncının yüksek olmasına bağlı olarak gece uyanmaları, uykusuzluk, reflü atakları gelişebilir. Yüksek kalorili atıştırmalıklar tüketilmeye eğilim fazladır. Kişilerde depresif semptomlar gözlemlemesi ile sonuçlanır. 

Pika

Besin değeri olmayan maddelerin yenmesiyle ilişkilendirilmiş bir yemek bozukluğudur. O tarafa git kişiler toprak, saç, buz, sabun veya kireç gibi maddeler tüketirler. Gebelerde ve çocuklarda görülme sıklığı fazladır.

Ruminasyon bozukluğu

Kişilerin bir yiyeceği çiğneyip yutması ardından tekrar o yiyeceği ağzına getirmesi ve tekrar çiğneyip tekrar yutması sendromudur. Genellikle çocuklarda görülür. 1 aydan fazla gözlemlenmesi halinde ciddi ağırlık kaybı veya malnütrisyon gibi klinik tablolara neden olabilir.

Yeme Bozukluğu Değerlendirme Ölçeği Nedir?

Yeme bozukluğu şüphesi duyulan kişilerde net bir tanı konulabilmesi için yeme bozukluğu değerlendirme ölçeğinden faydalanılır. Klinik ortamda kullanılmak üzere tasarlanmış bir tanı aracı olan yeme bozukluğu değerlendirme ölçeği Fairburn ve Beglin tarafından geliştirilmiştir. 8 alt ölçekten ve 64 sorudan oluşan 1 değerlendirme testidir. Testte kişilerin farklı açılardan yeme alışkanlıkları ve psikolojik durumlarına yönelik sorular bulunur. Her bir alt ölçek için kişilerin verdiği cevapların puanları toplanır ve elde edilen skor ile tanı konulur.

Yeme Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Yeme bozukluğu ciddiye alınması gereken bir sağlık problemidir. İleri derecelerde sağlığı olumsuz yönde etkileyerek ölümcül sonuçlara sebebiyet verebilir. Yemek grupları altında psikolojik nedenlerin yatıyor olması yeme bozukluğu tedavisinde psikolojik desteği şart kılar. Özellikle psikiyatri kliniğinden destek alınması yeme bozukluğu tedavisinde büyük önem taşır. Psikiyatri klinik merkezinde hastanın genel değerlendirilmesi yapılır ve yeme bozukluğu testi yapılır. Tanı konulması ile tedavi süreci planlanarak tedaviye başlanılır

Psikolojik desteğin yanında bir diyetisyen kontrolü altında beslenme planlaması yapılmalıdır. Kişiye beslenmeye yönelik eğitim verilmeli ve beslenmenin önemi kişiye anlatılmalıdır. Sağlıklı bir diyet programı ile kişinin ideal vücut değerlerine sahip olması sağlanır. 

Yeme bozukluğuna bağlı olarak kişilerde obezite, kalp hastalıkları, malnütrisyon nedeniyle açığa çıkan diğer sağlık problemleri ilaç veya besin destekleri ile tedavi edilmelidir.